Tư vấn về chọn mua kích điện (inverter)

Sau mấy tháng bận rộn túi bụi thì giờ đây mới mở email để xem các thư 'chưa được coi là quan trọng - cần kíp' trong thời gian qua. Có nhiều email hỏi han về kích điện và nhờ tư vấn mua kích điện và ắc quy theo nhu cầu theo hai mức mà rất thông dụng hiện nay. Thay vì trả lời thư riêng tới từng người thì tôi đưa lên blog để may chăng có thể ai đó còn cần tư vấn về vấn đề này sẽ đọc được.

Lưu ý rằng phần tư vấn này phù hợp hơn với nhu cầu cụ thể là 2 email được nêu cụ thể phía dưới. Các sản phẩm được nói đến cũng không phải thuộc loại tốt nhất (hay chất lượng nhất, hiệu suất cao nhất...).

(Nếu như bạn đọc được bài này ở một note trên Facebook thì nên đọc nó trên blog của tôi để đảm bảo hiển thị đúng hơn)

Trước hết là email của một bạn hỏi vể bộ kích điện có công suất trung bình - phù hợp với nhu cầu của đa số người sử dụng hiện nay:

Em da doc bai so sanh cua anh ve may phat dien va bo kich dien. Em rat cam on anh ve bai viet huu ich nay. Anh co the tu van them cho em 1 chut duoc khong vi em la con gai em cung ko biet ro lam ve may cai nay.

Mot la, em dinh mua bo kich dien sin chuan HDPS -800AD, 800VA, 12VDC va Ắc Quy viễn thông Vitalize AGM Hàn Quốc 100AH. Anh xem ho em la bo kich dien nay co tich hop san sac acquy khong va bo kich dien nay dung ac quy nay co phu hop khong?

Hai la, em thay trong phan tu van cua anh neu dung quat thi nen dung quat tran hoac quat co quan tinh lon neu khong se de gay chay quat. Em moi mua Quat phun suong Saiko cong suat tieu thu la 65W, cong suat hoi nuoc la 35W thi voi bo kich dien tren em co the dung loai quat phun suong nay khong a

Em rat xin loi vi da lam phien anh va em rat mong anh bot chut thoi gian cua minh de tu van giup cho em. Em cam on anh nhieu.

Loại kích điện HDPS-800AD (VA) có công suất 800VA, nếu như đọc hai bài trước ('So sánh giữa kích điện và máy phát' và 'Kích điện dùng ắc quy') thì công suất 800VA có thể hiểu là 800 Vôn x Ampe, nhưng công suất hiệu dụng của nó phải nhân thêm với Cos phi nữa, do đó công suất dành cho sử dụng của loại này chỉ là: 800 x 0,7 = 560W. Với nhu cầu thông thường của một gia đình thì công suất này là phù hợp: Có thể sử dụng vài đèn tuýp, một TV (loại LCD màn hình phẳng hiện nay hoặc loại CRT to đùng ngày trước), 2-3 cái quạt cây hoặc quạt trần.

Loại kích điện 800VA, 12V, sóng sin, có sạc - tương đối phù hợp với phần lớn người dùng

Loại kích điện 800VA của Hồ điện nêu trên được giới thiệu là cho ra dòng điện hình sin, xét chi li ra thì hình sin này có thể có sai khác so với hình sin của lưới điện quốc gia nhưng nó vẫn hoạt động tốt đối với các thiết bị có cảm kháng như quạt bàn, quạt cây, quạt trần...hoặc với loại công suất kích cao hơn thì dùng cả được với tủ lạnh, máy bơm nước. Như vậy là không cần quan tâm đến quạt nào có quán tính lớn mới chạy tốt - bởi vì điều đó chỉ đúng với loại kích điện cho ra dạng sóng mô phỏng hình sin (modified sine wave) hoặc đặc biệt là xung vuông (square wave).

Kích điện hiện nay có thể có tích hợp sạc hoặc không, nhưng đối với loại HDPS-800AD nêu trên thì nó có tích hợp sạc, dòng sạc của nó theo như giới thiệu thì có thể điều chỉnh theo hai mức: 9 và 12 (hay 14 gì đó, cần đọc thêm tính năng tại hướng dẫn sử dụng khi mua) Ampe. Đối với loại ắc quy axit kiểu hở thì dòng nạp nên bằng 1/10 dung lượng bình - tức là với dòng nạp 12A thì phù hợp cho bình 120Ah, mở rộng ra thì nó có thể tối ưu đối với các loại ắc quy từ 100Ah đến 150 Ah. Nếu như đang dùng ắc quy có dung lượng bé hơn thì bạn chọn dòng nạp 9A. Đối với loại ắc quy axit nhưng thuộc loại 'kín khí' (miễn bảo dưỡng) thì dòng nạp được phép cao hơn: bằng 2,5/10 dung lượng ắc quy (tức là với ắc quy 100Ah bạn có thể nạp tới 25A) mà vẫn đảm bảo an toàn, có được điều này là do ắc quy kín khí được thiết kế để lượng khí Hidro và Oxy được sinh ra lại kết hợp lại thành Nước để quay trở lại ắc quy - không bay ra ngoài gây cháy nổ.

Bạn định lựa chọn ắc quy viễn thông Vitalize AGM? đây là loại ắc quy tốt, tuy nhiên chúng khá đắt. Có lẽ với giá tiền mua ắc quy 100Ah cho viễn thông sẽ mua được ắc quy 150Ah loại kín khí (ví dụ như Atlas của Hàn Quốc) - mà độ bền của ắc quy hoàn toàn phụ thuộc vào chế độ nạp và sự vận hành đối với chúng (mình hi vọng là sẽ có thời gian để viết một bài chuyên về ắc quy như đã hứa ở lần trước). Như vậy nếu như tình hình tài chính khá, bạn có thể mua ắc quy này, còn nếu không thì bạn nên dùng ắc quy kín khí thông thường để tăng thời gian sử dụng.

Để so sánh thời gian sử dụng khi chọn mua ắc quy thì với các tham số trên, kích điện 800VA cùng ắc quy 12V100Ah, sử dụng với công suất trung bình 150W sẽ cho thời gian sử dụng là: 100(Ah) x 12 (V) x 0,7 : (150W + 50W) = 4,2 giờ (trong đó con số 50W cộng thêm là mức tiêu thụ của loại kích điện này khi không tải). Nếu như với ắc quy 150Ah thì thời gian sử dụng là: 6,3 giờ.

***

Một email nữa của một bạn hỏi về một bộ kích điện có công suất lớn, phù hợp với nhu cầu của một phần nhỏ người sử dụng hiện nay:

Mình rất cám ơn vì những kiến thức đã được bạn chia sẻ. Nếu có thể bạn có thể tư vấn giúp mình mua 01 máy kích điện loại tương đối tốt (có thể dùng ổn định trong khoảng ~5 năm) cho mục đích sử dụng tối thiểu cho gia đình khi mất điện: Bóng đèn Neon, máy tính.... Công suất tối đa 1500w, thời gian sử dụng tối đa 5 giờ. Rất mong được bạn tư vấn giúp. Xin cảm ơn.

Để giải quyết nhu cầu công suất (1500W) với thời gian sử dụng (5 giờ) thì cần phải tính toán ngược để ra tham số yêu cầu cho kích điện và hệ thống ắc quy. Từ đó mới tìm loại kích nào cho phù hợp với nhu cầu đó - hoặc có điều chỉnh nếu như muốn giới hạn số tiền đầu tư vào hệ thống.

Với nhu cầu sử dụng công suất tới 1500W thì cần chọn loại kích điện có công suất VA bao nhiêu? Có thể tính được với hệ số cos phi 0,7 thì cần chọn công suất kích điện khoảng 2200VA. Nếu như công suất này là nhỡ cỡ thì có thể chọn loại 2000VA (khi sử dụng công suất thấp hơn một chút) hoặc 3000VA để đảm bảo thoải mái công suất hơn và phù hợp với các dòng khởi động lớn của các động cơ (như điều hòa, máy bơm nước loại lớn...).

Để sử dụng thời gian đến 5 giờ ở công suất 1500W thì có thể tính được bằng: Dung lượng (Ah) x Điện áp ắc quy (V) = (thời gian sử dụng, h) x (Công suất sử dụng, W) : 0,7; Áp dụng cụ thể vào ta được lượng điện cần tích trữ (Wh) = 5 (giờ) x 1500 (W) : 0,7 = 10.714 (Wh). Tham số Wh ở đây là tích giữa dung lượng ắc quy và điện áp của nó, vậy với ắc quy 12V thì dung lượng ắc quy là 10714 : 12 = 892Ah. Có thể dùng bớt công suất và thời gian một chút đi sẽ được một số tròn là 800Ah để thuận tiện cho việc mua ắc quy. Vậy kết quả tính ra sẽ cần 4 ắc quy loại 12V 200Ah (có giá khoảng 18-20 triệu).

Kích điện thì có nhiều loại công suất và sử dụng điện áp khác nhau, nếu cùng công suất (lấy ví dụ) là 3000VA thì loại 12V sẽ cần một dòng điện là 250A, loại kích dùng điện 24V sẽ cần dòng 125A, còn loại dùng điện 48V sẽ chỉ cần một dòng là 63A. Ta thấy rằng dòng điện lớn thì dây dẫn nối phải lớn, các linh kiện bán dẫn phải chịu dòng lớn và tỏa nhiều nhiệt do đó hiệu suất kích điện rất thấp, do đó ngay về mặt công nghệ thì người ta rất hiếm khi sản xuất loại kích tiêu dòng ắc quy quá 125A. Như vậy việc chọn loại ắc quy 24V hoặc 48V với công suất 3000VA hoặc 2000VA là phù hợp hơn.

Vậy thì ta có thông số sơ bộ như sau: Kích điện 2000VA hoặc 3000VA có điện áp 24V hoặc 48V; Ắc quy: 4 chiếc loại 200Ah;

Về yêu cầu độ bền khoảng 5 năm thì hầu như kích điện có thương hiệu tốt đều có thể có độ bền đến như vậy, tuy nhiên độ bền của kích điện cũng như hệ thống ắc quy có thể được bao lâu lại hoàn toàn phụ thuộc vào cách sử dụng chúng. Nếu như kích điện 2000VA thường xuyên làm việc ở công suất tối đa thì chúng chắc chắn rằng sẽ nhanh hỏng hơn một chiếc có công suất 3000VA. Với ắc quy nếu thường xuyên sử dụng hết dung lượng thì nhanh hỏng hơn là ắc quy dùng 50% dung lượng hoặc bền nhất là ắc quy chỉ dùng 30% dung lượng. Quá trình nạp ắc quy nếu nạp quá mức nhiều lần thì sẽ nhanh hỏng hơn là nạp giám sát bằng thiết bị nạp điện tử.

Kích điện nếu dùng các điện áp > 12V thì phải nối tiếp các ắc quy với nhau (tất nhiên rằng cũng có loại ắc quy 24V, nhưng chúng rất hiếm trên thị trường bởi không thông dụng). Khi nối tiếp các ắc quy thì bắt buộc các ắc quy phải có dung lượng giống nhau, các ắc quy nên chọn cùng thương hiệu với nhau để tránh hiện tượng các ngăn tích điện có điện áp khác nhau trong quá trình phóng/nạp - dẫn đến chúng hư hỏng nhanh hơn bình thường. Với 4 ắc quy thì nên chọn loại 48V để chúng nối tiếp nhau, sẽ thuận tiện hơn việc nối tiếp 2 ắc quy thành hai nhánh rồi đấu song song chúng lại với nhau.

Vậy sau khi cân nhắc thì ta nên chọn thông số như sau: Kích điện 3000VA dùng điện 24V hoặc 48V, Ắc quy 4 chiếc mà mỗi chiếc có dung lượng 200Ah.

Kích điện AST 2000VA, 24V, có sạc, sóng sin là sản phẩm tương đối phù hợp với người sủ dụng trung lưu trở lên.

Đối chiếu với yêu cầu đó, với loại kích điện đầu ra sóng tương đối 'sin' thì có loại 3500VA của Hồ Điện (hơi vượt công suất quá) hoặc loại 3000VA của AST (Việt Nam) sản xuất. Cho dù cả hai loại này mình chưa dùng thử nhưng ý kiến chủ quan của mình thì thiên về loại của AST sản xuất hơn. Bạn có thể tham khảo tại: http://www.ast-vn.com/vie/san_pham_chinh.aspx?gid=3 đối với sản phẩm của AST, và hodien.com đối với sản phẩm của Hồ Điện. Lưu ý rằng AST có các sản phẩm cả 2000VA và 3000VA, có sạc hoặc không (tuy nhiên bạn nên mua loại có sạc để thuận tiện khi sử dụng), 24V hoặc 48V. Nếu muốn dùng sản phẩm của Đài Loan, bạn có thể tham khảo thêm tại trang này: http://www.powertrans.com.vn/ng_luu.htm hoặc tìm kiếm thêm thông tin trên Internet.

Trương Mạnh An