Tại sao chuột rất hay vào khoang máy xe hơi khi trời lạnh?!

Bạn đã bao giờ gặp tình trạng trục trặc khi khởi động xe hơi, và khi mở nắp khoang máy thấy một vài dây điện bị đứt nham nhở? Hoặc đôi khi mở khoang máy thì thấy những vết lấm chấm đầy trong khoang máy? Đó chính là hậu quả của chuột, và nhất là vào mùa đông thì hiện tượng này càng dễ thấy.

Tác hại thì khỏi phải nói: Chúng cắn các dây cảm biến khiến xe báo lỗi, cắn dây cấp cho mobin khiến xe bỏ nổ và rung giật, cắn dây số lùi khiến xe không hiển thị cam lùi cùng đèn lùi... rất nhiều người đã gặp, và thậm chí chúng còn làm tổ trong hốc hút gió ngoài của hệ thống điều hoà khiến cho mùi xe khó chịu.

Lâu lâu mấy năm trước mình hay bị chuột vào khoang máy, chúng tha đồ ăn vào khoang máy và làm tổ tại đó cho đến khi chúng cắn dây điện mới khiến mình phát hiện ra. (Nếu bạn để xe ở bãi, thỉnh thoảng hãy mở nắp xem có bị chúng viếng thăm và để lại các dấu chân trong khoang máy như hình dưới đây không).

Hình: Vết chân chuột khắp khoang máy xe hơi.

Sau nhiều lần bị chuột chui vào khoang máy, mình tìm cách đuổi chuột như đặt chất nọ kia như cao sao vàng, dầu gió, vân vân... theo các kinh nhiệm trên Internet nhưng đều không ăn thua. Rồi thì bẫy dính, bả chuột, thuốc viên...nhưng khi trừ khử được con này, im ắng một thời gian thì lại thấy con khác vào.

Sau mình để ý có vẻ như chúng chỉ thích chui vào khoang máy vào những mùa lạnh hoặc có gió bấc. Vậy mình nghĩ có thể chúng tìm chỗ trú ẩn ấm áp cho mùa lạnh, và tiện thể tha đồ vào ăn, rồi tiện thể mài răng (chuột có đặc tính răng tự dài theo thời gian nên chúng phải gặm nhấm để mài bớt răng) khi trú ẩn. Vậy nên - do có điều kiện - mình sau mỗi lần đi xe về, mình mở nắp capo xe lên cả đêm, từ đó đến nay đã vài năm và hiếm thấy bị chuột viếng thăm khoang máy xe mình nữa.

Có thể lý giải như sau: Khi xe vận hành về tới nhà thì động cơ sẽ có nhiệt độ khá cao, khoang máy sẽ nóng, tuy nhiên chúng sẽ nguội dần và cho đến đêm chúng trở thành một vị trí ấm áp lý tưởng cho chuột trú trong những ngày thời tiết giá rét. Nếu xe không di chuyển trong ngày  thì khoang máy cũng là một vị trí kín gió lý tưởng cho chúng trú thân. Khi chuột đã tìm được chỗ lý tưởng, chúng tha các đồ ăn đến tại chỗ và bắt đầu làm tổ, thậm chí còn đẻ con trong đó.

Khi mở nắp khoang máy, phần lớn các vị trí trú ẩn ưa thích của chuột (thường là hai bên bản lề nắp capo và phần máy ở giữa) đang ở vị trí cao ráo kín đáo, ấm áp nay trở thành trống trải, tuềnh toàng khiến cho chúng không còn hứng thú nữa. Có một vài lần mình thấy vết chân chuột trong đó, tuy nhiên chỉ là vết chúng chạy qua tìm chỗ, không thấy rác (đồ ăn của chúng) và phân chuột tại khoang máy như trước kia nữa.

Vậy, nếu bạn có gara riêng, hoặc đặt xe trong đất riêng, hãy thử cách như mình: Mở nắp capo mỗi tối, bạn sẽ thấy cách này hiệu quả hơn các cách nọ kia mà bạn thấy.

Hình: Mở nắp capo xe mỗi tối sẽ khiến chuột không hứng thú vào khoang máy nữa

Trương Mạnh An (12/2021)

____________________________________________________________

BONUS về "hiệu quả" của phương pháp đuổi chuột bằng cao sao vàng và thuốc đuổi chuột (sưu tầm)

Các thế hệ ổn áp LiOA

Từ thời dùng ổn áp cho gia đình đến nay thì nhà tôi đã dùng qua 3 chiếc LiOA mà mỗi chiếc trong số chúng là một thế hệ. Tôi đoán rằng hiện nay ở Việt Nam cũng có nhiều người dùng ổn áp của hãng này nên có lẽ muốn viết một chút về chúng để thấy các ưu nhược điểm của từng thế hệ.

Thế hệ thứ nhất (tạm thời gọi thế) mà tôi sử dụng là một chiếc ổn áp 3kVA vào thời điểm khoảng những năm 199x nào đó. Ổn áp thế hệ này có cấu tạo gồm lõi hình xuyến và các vòng dây quấn trên nó, có một chổi than tiếp xúc với các vòng dây để thay đổi vị trí tiếp xúc từ đó thay đổi cuộn sơ cấp của biến áp tự ngẫu.

Chế độ hoạt động của thế hệ ổn áp LiOA này khá đơn giản: Khi cấp điện thì nhờ một mạch điện so sánh mức điện áp mà chổi than được điều khiển bởi một mô tơ bước sẽ quay đến vị trí điện áp đầu vào phù hợp để cho mức điện áp ra tại mức 220V.

Nhược điểm của thế hệ này là khi mất điện thì chổi than đứng nguyên - không quay về phía nào cả, do đó khi mất điện khi đang ở trạng thái 150V thì khi có điện ở trạng thái 220V thì điện áp tức thời của nó hoạt động sẽ cho ra ở mức 322V- tức là rất cao - dẫn đến có thể gây hư hỏng thiết bị điện đang sử dụng.

Loại thế hệ này cũng có sự điều chỉnh điện áp ngay khi mà điện áp đầu vào thay đổi - có nghĩa là nếu như gần nhà bạn người ta đang hàn điện hồ quang thì chiếc ổn áp sẽ quay đi quay lại một cách liên tục. Khi quay chúng phát ra những tiếng két két khó chịu - mà có lần trên một entry trước đây tôi gọi là "Ổn áp nghiến răng".

Công tắc đầu vào của loại này chỉ đơn thuần là một CB mà không có chế độ bảo vệ quá nhiệt hoặc quá dòng tích hợp, việc bảo vệ quá dòng được sử dụng một bộ ngắt riêng.

Thế hệ thứ 2 của ổn áp LiOA mà tôi sử dung là chiếc SH-5000 có dải điện áp từ 130V đến 250V. Về cấu tạo cũng như ổn áp thế hệ thứ nhất nhưng được điều chỉnh chế độ làm việc đi để đảm bảo an toàn hơn: Khi mất điện thì chổi than tự quay về vị trí 250V. Bởi có chế độ này nên khi có điện trở lại (giả sử ở mức 220V) thì điện áp đầu ra của ổn áp sẽ vào khoảng 193V. Sự điều chỉnh này tuy rằng vẫn chưa phải là hợp lý nhưng chúng đúng là có cải tiến so với thế hệ thứ nhất.

Điển cải tiến của thế hệ 2 không chỉ dừng lại ở tính năng "Auto reset system" như đã nêu trên mà còn có một số sự thay đổi nữa như sau:

Công tắc đóng ngắt đầu vào không đơn thuần là một CB nữa, thay vào đó là một công tắc kết hợp với cuộn hút. Người sử dụng có thể đóng cắt công tắc này thông qua việc bấm cơ học vào chúng, ổn áp cũng thế cắt công tắt này nếu như bị quá dòng hoặc quá áp thông qua cuộn hút.

LiOA thế hệ hai sử dụng một biến dòng (nhìn giống như một cuộn hình xuyến xuyên qua dây dẫn đầu vào) để theo dõi dòng điện tiêu thụ và nhờ đó sẽ tự động ngắt nếu dòng này vượt ngưỡng giới hạn (ví dụ cái LiOA 5kVA của tôi ngắt nếu dòng quá 28A). Đồng thời phía sau ổn áp có một công tắc gạt cho phép kích hoạt chế độ bảo vệ quá áp hay không, nếu cho phép (bật) thì khi hệ thống phát hiện ra mức điện áp đầu ra quá cao thì cũng tác động đến cuộn hút để ngắt đầu vào.

Bên trong ổn áp LiOA thế hệ thứ 2 (loại SH-5000)

Sự điều chỉnh điện áp đầu ra ngay lập tức theo điện áp đầu vào của ổn áp LiOA thế hệ thứ 2 này vẫn còn thực hiện y như thế hệ đầu tiên nên chúng không phù hợp cho những nơi có nhiều công trình thi công xây dựng (sử dụng các máy hàn điện, máy khoan và các loại thiết bị tiêu thụ điện công suất lớn nhưng lại đóng ngắt liên tục). Về bản chất điều này không đơn thuần là chúng kêu lẹt kẹt khó chịu, mà mức điện áp đầu vào thay đổi sẽ dẫn đến mức đầu ra thay đổi liên tục và vượt ngưỡng là điều nguy hiểm hơn (bạn chịu khó đọc lại entry trước để biết về điều này)

Chiếc LiOA thế hệ thứ 2 này tôi mua khi mà chiếc thế hệ thứ nhất đã không còn phù hợp công suất nữa (mà tuổi đời sử dụng của nó đã hơn 10 năm nên cho nghỉ hưu là đúng rồi). Sau một thời gian ngắn sử dụng (được 3 năm) thì mức công suất 5kVA không còn phù hợp nên tôi đã có cơ hội để sử dụng một chiếc thế hệ thứ 3 như dưới đây.

Thế hệ thứ 3 của ổn áp LiOA có cải tiến so với thế hệ thứ 2 trước đó là việc các rơ le để đóng điện đầu ra sau khi đã điều chỉnh điện áp ổn định sau khi có điện trở lại. Nguyên lý hoạt động như sau: Khi mất điện thì chổi than quay về vị trí 250V (năng lượng được xả ra từ các tụ dung lượng lớn tích trữ trước đó); Khi có điện chổi than quay đến vị trí tương ứng để mức điện áp đầu ra là 220V. Sau khoảng vài giây đến vài chục giây khi mà điện lưới ổn định thì LiOA đóng điện cho đầu ra - lúc này các thiết bị điện trong nhà mới được cấp điện.

Đây là một cải tiến rất tốt, có thể loại trừ các hiện tượng thay đổi điện áp liên tục ở thế hệ 2. Một mặt khác khi một nhánh tiêu thụ điện tại địa phương mới được cấp điện thì mức tiêu thụ trong giai đoạn đầu này thay đổi thất thường (ví dụ hàng loạt động cơ bắt đầu khởi động...), việc chờ một thời gian vài chục giây sẽ giúp cho thiết bị tiêu thụ điện trong gia đình không bị dao động quá nhiều (và cũng tránh hiện tượng đóng ngắt vài lần như thời gian trước đây người ta thường làm).

Một ưu điểm nữa của thiết kế ổn áp LiOA thế hệ 3 này là cho phép điều chỉnh mức điện áp đầu ra ở một mức nhất định nào đó mà không cần can thiệp vào bên trong. Việc điều chỉnh điện áp thông qua một chiết áp xoay có chữ V.ADJ như ở hình dưới đây:

Việc LiOA thiết kế thêm một phần điều chỉnh bên ngoài được giải thích là cho phép người sử dụng tinh chỉnh mức điện áp đầu ra cho chính xác nhất với các tần số, dạng sóng sin ở từng khu vực sử dụng. Theo mặc định thì chiết áp trên đã được chỉnh ở mức giữa và tương ứng với mức đầu ra 220V chuẩn cho lưới điện tại Việt Nam, nếu bạn muốn thay đổi thì có thể dùng một tua vít trừ (-) và khẽ điều chỉnh chúng theo mức điện áp ra cần thiết.

Việc điều chỉnh điện áp đầu ra theo mức điện áp đầu vào của ổn áp LiOA thế hệ 3 có vẻ như ở một dải điện áp rộng hơn (chẳng hạn khi điện áp đầu ra trong khoảng 215-225V thì biến áp không điều chỉnh, nhưng ngoài khoảng này mới bắt đầu điều chỉnh). Việc thiết kế như vậy vẫn đảm bảo được việc cung cấp điện áp đầu ra ổn định trong vùng cho phép, vừa tránh được hiện tượng máy "nghiến răng" liên tục khi điện áp giao động xung quanh mức điện áp nào đó (chẳng hạn như khi trong khu vực có người hàn điện dẫn đến điện áp tăng giảm thất thường).

Hình ảnh bên trong của một chiếc ổn áp LiOA thế hệ thứ 3 như sau:

Hình ảnh bên trong một ổn áp LiOA thế hệ thứ 3 (loại DRII-10000)

Trong hình này bạn sẽ thấy thấp thoáng 2 rơ le (như hình là loại rơ le 80A) loại sử dụng cuộn hút 24V DC để đóng điện đầu ra cho ổn áp. Quạt làm mát cho ổn áp chỉ xuất hiện với một số loại công suất (ví dụ của tôi dùng mức 10kVA thì mới có quạt).

Loại ổn áp thế hệ 3 của LiOA sử dụng một aptomat tép một nhánh để bảo vệ quá dòng ở đầu vào. Về cơ bản thì aptomat này chỉ bảo vệ được mức quá dòng, còn trong trường hợp điện áp đầu vào tăng cao do mất pha mát chung (trong khu vực sử dụng nhiều pha) thì thế hệ 3 này chỉ bảo vệ được các thiết bị đầu ra (ngắt điện ra qua việc ngắt rơ le) mà không tự bảo vệ được chính mình.

Để phân biệt nhằm tránh mua phải loại ổn áp còn tồn của thế hệ trước thì bạn cần lưu ý một số điểm phân biệt sau:

- Loại thế hệ mới sử dụng một aptomat tép loại một nhánh ở mặt trước, nhãn hiệu của aptomat này là LiOA.

- Loại thế hệ mới có một nút điều chỉnh điện áp (như hình phía trên) ở phía dưới đồng hồ Vôn kế tại mặt trước.

- Phía trên (hoặc phía sau) thường dán một dòng thông báo về việc ổn áp sử dụng rơ le đóng điện đầu ra nên sau khi cấp điện một lúc mới có điện áp ra (cái này chắc để người dùng không hoang mang tưởng hỏng ổn áp mà gửi đi bảo hành).

Trương Mạnh An (05/2011)

XEM THÊM

* Website của hãng sản xuất LiOA.

* Ổn áp nghiến răng (trên blog này): Có trình bày sơ lược về nguyên lý biến áp.

Tư vấn sử dụng kích điện (phần đấu nối ắc quy với kích điện)

Mới nhận được email của một bác hỏi về đấu nối ắc quy với kích điện để hạn chế dòng tiêu thụ của kích điện trong các thời điểm không sử dụng. Mình nhận thấy đây là một vấn đề cần quan tâm nên lại viết một entry ngăn ngắn để tư vấn cho bác, và tiện thể thì cũng post lên blog này để mong có thể có ích cho những người khác nếu thực sự họ muốn quan tâm đến điều này.

Dưới đây là nội dung email nhận được (có xoá một số thông tin cá nhân cụ thể nhằm tránh bị lạm dụng):

Kinh gui Anh An!

Truoc tien toi xin loi vi khong quen biet ma duong dot gui mail cho Anh! So di toi manh dan gui den anh thu nay vi doc qua trang Web tre tho anh da co blog de giup do ba con rat nhieu y kien hay va xac dang trong viec giai phap khi mat dien! Thay anh la nguoi tot , co cong tam , lai hieu biet ky thuat rat sau ve van de nay nen toi manh dan nho anh giup do! Mong anh cam thong voi tuoi gia cua toi!

Xin tu gioi thieu toi la Nguyen SSS o Phao Dai Lang (Hanoi ) la can bo da ve huu, hien da 78 tuoi ma song co don..thieu nguoi nuong tua..... nen rat lo lang khi may dien tuoi gia suc yeu nong nuc khong chiu noi! Qua loi tu van cua anh , va phu hop voi kha nang kinh te , toi da mua 1 may kich dien HD 800 VA va 1 accquy 100AH/12 volts! Nhung may kich dien nay co nhuoc diem la dong khong tai hoi cao nen neu thoi gian lau khong mat dien ma rut may khoi luoi dien khong napthi accuy sut rat nhanh... De giai quyet viec nay trang web tre tho da gop y la nen dat l aptomat gia may kich va accuy! ( Dieu nay may cua AST deu co aptomat cho accuy ( nhung AST dat tien qua nen khong dam mua ) vi vay toi du dinh dat them 1 aptomat giua accuy va kich (giong nhu AST). Mong duoc anh vui long bot chut thi gio chi dan may ban khoan sau day ma khong biet hoi ai:

1/ Chon Aptomat bao nhieu ampe va loai 1 giay hay 2 giay ( phu hopvoi may kich 800VA)??

2/ Chon tiet dien day noi bao nhieu mm2?

3/ Noi voi 1 giay accuy hay ca 2 day? (Hinh nhu may AST chi noi voi day +)

4/ De theo doi dien the cua accuy khi bi sut giam , toi du dinh dung 1 dong ho volt loai 1 chieu de thuong xuyen mac vao 2 cuc accuy de tien theo doi! Dieu nay co hop ly khong neu khi mat dien phai dung kich co phu tai accuy!

Neu toi khong lam phien ha anh qua , thi mong duoc anh gop y qua dia chi email nay , voi tam long giup do nguoi gia, Toi vo cung biet on va kinh chuc anh va gia dinh manh khoe hanh phuc va lam duoc nhieu dieu tot va phuc duc cho con nguoi!

Nguyen SSS, 78 tuoi o tai Lang Thuong, Dien thoai ....

Nếu trong thời kỳ mất điện thường xuyên (ngày mất/ngày có) hoặc vài ngày mất một lần thì tốt nhất là đấu trực tiếp ắc quy với kích điện để đảm bảo kích luôn nạp điện và có thể sẵn sàng sử dụng ngay. Trong các thời điểm khác không mất điện thường xuyên thì nên tách ắc quy khỏi kích điện nhằm tránh tiêu thụ điện nuôi chế độ "chờ" của kích điện là hợp lý.

Bàn cầu chì và các chì ống ở trong

Chọn và đấu nối aptomat

Kích điện có hai loại sử dụng công tắc ngắt nguồn: Một loại ngắt hoàn toàn ắc quy khỏi kích điện (thường là loại kích điện-từ) thì công tắc của chúng gần như một aptomat (và có hãng sử dụng luôn aptomat để ngắt và bảo vệ) và công tắc loại này thường phải sử dụng một lực hơi nặng một chút; Một loại không ngắt ắc quy khỏi kích thì chúng dùng các nút bấm mềm hoặc một công tắc nhỏ (các loại của Thành Công, Hồ Điện, AST). Cũng có thể sử dụng một contactor (hoặc gọi là khởi động từ) để ngắt hoàn toàn ắc quy khỏi kích điện nhưng đòi hỏi phải sử dụng contactor dòng lớn và đắt tiền nên không hãng nào làm vậy. Vậy các kích điện không ngắt hoàn toàn ắc quy khi không làm việc thì nên thực hiện cách dưới đây để tránh sự hao phí không cần thiết.

Nếu đơn thuần chỉ là sử dụng ngắt ắc quy ra khỏi kích điện thì có thể dùng một cầu dao đế sứ cho công việc này. Nhưng việc sử dụng cầu dao đế sứ thường bán trên thị trường sẽ không có tác dụng bảo vệ và việc đấu nối phức tạp hơn so với sử dụng một aptomat. Nếu ai muốn dùng cầu dao đế sứ thì nên dùng loại cầu dao hai ngả 60A (là loại lớn nhất mà thông dụng, giá thành lại rẻ), nên dùng của hãng Omisu hơn là loại của Vinakip vì các nối ở cầu giữa đơn giản hơn - bản cực và kết cấu cũng cho thấy tốt hơn. Tại sao không dùng loại cầu dao 1 ngả thông thường? Vì loại cầu dao một ngả thông thường lại gắn thêm phần cầu chì nên mất nhiều điểu đấu nối - và các chì dây cũng không đảm bảo. Khi sử dụng cầu dao hai ngả nên đấu song song cả hai nhánh để độ dẫn điện được tốt hơn, khi nối hai nhánh thì dùng hai dây từ cọc ắc quy đến hai nhánh, rồi nối đầu ra hai nhánh với dây dẫn của kích điện. Lưu ý rằng nhược điểm của cầu dao là khi đóng điện dễ sinh ra tia lửa nên cần để xa ắc quy để hạn chế cháy nổ trong trường hợp đang sạc ở mức 'sôi' điện dịch ắc quy.

Cũng là việc ngắt ắc quy ra khỏi kích điện, việc dùng cầu chì công nghiệp sẽ được thêm công dụng bảo vệ chập mạch hoặc quá dòng. Các cầu chì công nghiệp có các giá đỡ cầu chì (nhìn giống như một aptomat) và các con chì loại ống hoặc dẹt đút vào trong đó. Nếu dùng cầu chì công nghiệp thì nên dùng loại có kích cỡ lớn và các ống chì 100A nếu sử dụng 1 bình ắc quy cho 1 kích điện cỡ 1000VA. Các cầu chì công nghiệp thường bảo vệ tốt và chính xác và có tiếp xúc tốt bởi chúng có dạng ống sứ bọc cát bên ngoài sợi chì, hai đầu bọc kim loại dẫn điện. Việc sử dụng cầu chì thường là tốn kém bởi vì các chì này không thông dụng cho sử dụng dân dụng, giá thành của chúng lại cao. Việc sử dụng cầu chì có vẻ lại không thực sự cần thiết nếu như trong kích điện đã có sẵn chế độ bảo vệ quá dòng hoặc chạm chập bên trong nó, nếu đấu nối cẩn thận thì không sợ việc chạm chập xảy ra bên ngoài.

Thông thường các kích điện được thiết kế tốt đều có chế độ bảo vệ cho chúng: Ví dụ AST có hệ thống bảo vệ chống quá dòng một loạt cầu chì dạng cắm ở phía ngoài để chống chập mạch hoặc quá dòng, kết hợp một dàn điốt mắc ngược để bảo vệ chống đấu ngược ắc quy (khi đấu ngược các đi ốt này thoát hết dòng qua chúng rồi làm cháy cầu chì, trên một số diễn đàn thì có bạn kỹ thuật của một hãng kích điện cho rằng không có hãng nào làm vậy là bạn chưa hình dung ra việc đi ốt đấu song song với ắc quy và có chiều cho dòng từ cực âm sang cực dương), một số hãng dùng một aptomat bảo vệ quá dòng hoặc chạm chập bên trong kích điện. Loại kích HD mà bác dùng không có chế độ bảo vệ bên trong nên kết hợp luôn bảo vệ ở bên ngoài là hợp lý.

Nếu không có điều kiện dùng cầu chì thì có thể dùng các aptomat để vừa có tác dụng là cầu dao, vừa có tác dụng bảo vệ chống chập mạch và chống quá dòng. Khi dùng aptomat để bảo vệ quá dòng một chiều thì đúng ra phải sử dụng các aptomat một chiều - nhưng loại này thường không thông dụng trên thị trường nên có thể tạm sử dụng các aptomat xoay chiều thông thường dùng trong dân dụng. Việc chấp nhận được các aptomat xoay chiều bởi một số lý do sau: Dòng tiêu thụ của kích điện loại điện-từ thường là giao động giống như hình sin được nắn cả chu kỳ nhưng chưa lọc (gần giống xoay chiều); các aptomat lại có bảo vệ quá nhiệt nên cũng ngắt khi dòng lớn. Ắc quy có thể phát một dòng điện lớn (một bình 100Ah có thể phóng dòng đến 500A) nên aptomat sẽ kích hoạt chế độ bảo vệ quá dòng (bằng vài vòng dây trong aptomat), và chẳng may nó không hoạt động thì chế độ bảo vệ quá nhiệt sẽ giúp aptomat ngắt.

Việc lựa chọn dòng aptomat là bao nhiêu cho phù hợp? Với kích điện 1000VA dùng ắc quy 12V có thể có dòng cỡ 80A, vậy cần chọn dòng của aptomat sao cho lớn hơn mức này để nó không nhảy khi kích điện đang hoạt động bình thường. Vậy để thuận tiện thì có thể chọn các mức 80A, 100A, 125A đều bảo vệ được sự chạm chập dây giữa các cực (vì như trên viết: ắc quy 100Ah có thể phát dòng trên 500A, ắc quy cỡ 35Ah cũng phát dòng trên 150A - mà đây là các dòng khởi động nguội chứ chưa nói đến khả năng phát dòng ở nhiệt độ thông thường).

Chỉ nên sử dụng aptomat loại tép đơn - có nghĩa là bảo vệ chỉ cần ở một nhánh (dây từ cực âm hoặc dây từ cực dương - nhưng thông thường cho thuận thì người ta hay nối aptomat với cực dương). Việc dùng aptomat ở cả hai nhánh thì đúng là có thể tăng độ tin cậy lên gấp đôi nhưng ở trường hợp này là không cần thiết - bởi vì như vậy sẽ làm tăng điện trở của các dây dẫn nối với ắc quy (mà với dòng ắc quy thường lớn thì khi đấu nối càng kém thì càng gây hao hụt năng lượng trên chính các điểm đấu nối này - thậm chí có thể gây cháy nếu nối dây không tốt và tiết diện dây quá nhỏ.

Như vậy các cực âm (nếu nhiều ắc quy) sẽ được đấu nối với nhau và đấu cố định vào kích điện, còn cực dương đấu nối với các nhánh của aptomat, phía sau aptomat sẽ đấu nối cố định vào kích điện. Việc nối qua aptomat không nhất thiết phải đúng quy ước từ đầu vào phía trên/đầu ra phía dưới mà có thể nối ngược lại cho thuận tiện. Lưu ý trong trường hợp kích điện đấu cực dương vào vỏ ắc quy (nhiều kích điện từ làm điều này bởi dàn tản nhiệt được nối với vỏ chúng trùng với cực dương) thì ta phải làm ngược lại: đấu cực dương với kích điện và các cực âm đấu qua aptomat. Trong mọi trường hợp đều tránh để vỏ kích điện có thể tiếp xúc trực tiếp với đất (nên kê chúng lên một vật bằng nhựa nếu như chúng không có chân bằng nhựa cách điện), cũng không được để bất kỳ một dây dẫn của ắc quy nào bị chạm xuống đất.

Trên thực tế các aptomat dòng lớn cỡ 80A, 100A, 125A... thì thường được sản xuất cho công nghiệp nên là loại 3 pha và có giá tiền khá đắt, để kinh tế nên dùng các aptomat 1 pha 2 nhánh. Với các aptomat hai nhánh thì trên lý thuyết có thể chia đôi dòng điện cần bảo vệ để chọn loại dòng aptomat - ví dụ 80A chỉ cần mắc song song 2 nhánh 40A. Trên thực tế thì việc đấu nối không bao giờ chuẩn nên có hiện tượng dòng sẽ đi khác nhau trên hai nhánh gây hiện tượng quá dòng trên một nhánh và cắt luôn cả hai. Vậy có thể chọn dòng cao hơn một chút - ví dụ cụ thể cho loại trên là aptomat 63A.

Sử dụng aptomat để bảo vệ chập mạch cho hệ ắc quy đấu song song

Trường hợp cụ thể trên đúng với việc sử dụng 1 ắc quy, nếu sử dụng 2 ắc quy mắc song song nhau thì cũng chỉ cần một aptomat 63A hai nhánh như trên rồi đấu mỗi ắc quy vào một nhánh, đầu ra nối chung với kích điện. Để có thể đóng ngắt từng ắc quy trong trường hợp này thì cần tách đôi phần cầu liên kết giữa hai nhánh để có thể đóng ngắt các nhánh một cách độc lập (dùng kéo để cắt chúng và dùng kìm để rút phần lõi thép của chúng ra).

Chọn tiết diện dây dẫn và đấu nối

Đúng lý thuyết thì chọn tiết diện dây dẫn cho dòng một chiều sẽ khác với dòng điện xoay chiều bởi dòng một chiều mang năng lượng lớn hơn. Trong trường hợp cụ thể cho các kích điện mà phần lớn là thuộc loại điện-từ thì dòng điện này cũng giao động tương tự xoay chiều nên có thể lấy bằng xoay chiều cũng được. Để đảm bảo an toàn hơn thì việc lựa chọn tiết diện lớn luôn luôn không bao giờ thừa - nhưng điều này thì lại gây khó khăn cho đấu nối: chẳng hạn như dây lớn thì thường khó mua hoặc quá cứng để nối, ghép nhiều dây mềm thì phải có các đầu cốt...

Đa phần các dây nối cho kích điện hiện nay đều sử dụng dây 10 mm2, được ép đầu cốt hai đầu hoặc một đầu đã được gắn cố định vào bên trong kích điện. Nếu trường hợp đặt các ắc quy xa hơn so với thiết kế thì dây nối thêm phải lớn hơn tiết diện dây hiện có để hạn chế thất thoát công suất trên dây. Tiết diện dây càng lớn nếu như đoạn nối càng dài.

Trên các cửa hàng thì thông dụng vẫn là các dây tiết diện 6 mm2 (ghi là 6 SQMM) trở xuống (dây đơn hoặc dây đôi), nếu không mua được các dây tiết diện lớn hơn thì có thể chập các dây loại nhỏ với nhau cho đủ tiết diện: chẳng hạn chập 2 sợi dây 6mm2 thành một sợi dây 12 mm2 hoặc chập 3 sợi dây 6 mm2 thành một sợi 18 mm2. Để thuận tiện cho phân biệt các cực âm và dương của ắc quy thì nên mua dây đôi, sau đó tước lớp vỏ bên ngoài bảo vệ để lấy hai sợi màu (đen/trắng) bên trong, sau đó chập các sợi trắng với trắng và đen với đen lại với nhau nhằm tránh lẫn lộn sau này.

Các dây 6 mm2 dùng nối trong điện dân dụng thường là loại dây nhiều sợi Đồng nhỏ. Nếu như dây kết hợp bởi nhiều sợi Đồng nhỏ thì tạo ra tổng thể dây mềm, dễ dàng cho việc uốn lượn và đi dây trong hệ thống gia đình thì nó lại không tiện cho việc đấu nối. Để toàn bộ các sợi nhỏ được dẫn điện thì nhất thiết phải dùng các đầu cốt được ép chặt chúng với nhau ở đầu dây. Các đầu cốt thường bằng Đồng (hoặc kim loại khác dẫn điện tốt (hoặc mạ Bạc) sẽ ép chặt các sợi với nhau và ép với đầu cốt để điện có thể truyền hoàn toàn vào các sợi và đầu các sợi được ép với nhau. Vậy các dây này nên sử dụng các đầu cốt ở đầu các đoạn dây, các đầu cốt có thể tìm thấy tại các hàng điện, các hàng bán ắc quy hoặc những nơi sửa ô tô. Các đầu cốt thường phải được ép bằng các kìm ép đầu cốt chuyên dùng (sử dụng thuỷ lực hoặc có cán dài để tăng lực bóp), nếu không có kìm này thì có thể dùng kìm thông thường bóp vào chúng và dùng búa gõ để tăng lực ép. Sau khi ép, nếu là đầu cốt hở thì có thể dùng mỏ hàn để hàn chúng vào đầu cốt hoặc ít nhất là cho thiếc bám vào đầu các sợi Đồng nhỏ để đảm bảo toàn bộ các sợi Đồng này dẫn điện. Trường hợp không ép đầu cốt hoặc ép không chặt sẽ dễ làm cho dây chỉ dẫn điện ở các sợi bên ngoài - dẫn đến các sợi này nhanh lão hoá và dẫn điện kém.

Trong mọi trường hợp thì sau khi đấu nối cần kiểm tra lại độ dẫn điện bằng cách cho kích điện vận hành ở mức tải lớn nhất cho phép của kích điện rồi kiểm tra nhiệt độ của dây dẫn và các vị trí đấu nối. Bất kỳ vị trí nào có nhiệt độ cao bất thường thì đều cần phải đấu nối lại. Nếu dây dẫn có nhiệt độ chỉ cần cảm nhận được hơi "âm ấm" một chút cũng cần tăng tiết diện dây để đảm bảo an toàn và tránh thất thoát trên dây.

Dùng đồng hồ đo điện ắc quy?

Theo dõi điện áp ắc quy là một việc cần thực hiện, nhưng theo dõi bằng cách lắp đặt liên tục một đồng hồ vôn kế một chiều tại đó thì chỉ phù hợp cho việc vận hành một hệ thống mà luôn có người ở đó nên không cần thiết. Ngoài ra còn một số lý do khác cho việc không nên lắp đồng hồ song song với ắc quy như sau:

- Đồng hồ kim mặc dù tiêu tốn một dòng rất nhỏ và không ảnh hưởng đến quá trình sử dụng kích điện nhưng dù sao chúng cũng tiêu tốn điện, do đó nếu chẳng may quên không nạp bảo dưỡng thì chúng làm nhanh sụt giảm điện hơn.

- Đồng hồ kim thường có vạch chia lớn (cỡ 1V hoặc 0,5V) nên sai số lớn, do đó thì việc giám sát quá trình sụt giảm điện áp hoặc khi nạp điện là không chính xác. Chế độ nạp, nạp bảo dưỡng, nạp nổi...và các chế độ làm việc của chúng chính xác đến cỡ 0,05V thì mới đảm bảo - do đó nên dùng một đồng hồ vạn năng cầm tay để giám sát quá trình này.

- Việc đấu nối đồng hồ kim tạo ra một nguy cơ chạm chập ắc quy bởi các cực của chúng gần nhau.

Như vậy chỉ nên dùng một đồng hồ vạn năng cầm tay để thỉnh thoảng cần đo kiểm điện áp ắc quy là phù hợp hơn việc đấu nối liên tục một đồng hồ giữa hai cực của chúng.

Cần nạp bảo dưỡng định kỳ cho ắc quy

Sau khi ngắt ắc quy ra khỏi kích điện và sau khi ngắt kích điện ra khỏi nguồn điện thì cần bảo quản kích điện và ắc quy. Với kích điện thì nên phủ vào chúng một tấm vải mỏng chắn bụi nhằm tránh hiện tượng quá nhiều bụi lọt vào bên trong chúng, với ắc quy cần nạp bảo dưỡng dịnh kỳ.

Mặc dù khuyến cáo của hãng ắc quy Tia Sáng thì nếu bảo quản ở nhiệt độ 40 độ C cần nạp lại cho chúng sau mỗi 9 tháng, nhưng để ắc quy có thể sẵn sàng sử dụng ngay khi mất điện thì nên nạp bảo dưỡng cho chúng khoảng 1 tháng 1 lần. Khi nạp bảo dưỡng cần nạp cho ắc quy đầy, để thử độ đầy ắc quy cần xem độ sụt giảm điện áp của chúng sau khi nạp: Điện áp sẽ giảm dần dần xuống mức 13-13,1V rồi gần như giữ tại đó trong khoảng thời gian dài.

Dù sao thì việc phụ nạp thường xuyên cũng tốt hơn cho ắc quy, nhưng mức điện áp phụ nạp thường xuyên này chỉ nên đặt ở mức 13,1 đến 13,5V mà không phải mức 13,8V như nhiều hãng kích điện đưa ra. Phụ nạp ở mức 13,8V chỉ phù hợp với tình trạng sử dụng ít nhất 1 lần/tuần (tức là 1 tuần thì có một lần mất điện và khi mất điện có sử dụng kích điện), nếu như để bảo quản hàng năm - thậm chí vài năm khi hiếm khi mất điện hoặc chỉ mất vài phút cho việc đảo pha, cân pha của ngành điện thì mức điện áp này là cao so với cần thiết.

Để phụ nạp ở mức 13,1-13,5V khá đơn giản nếu như dùng một biến áp 3A và IC ổn áp 15V, sau đó nối tiếp đầu ra của chúng với 3 đi ốt silic thông thường. Lợi dụng mức điện áp phân cực thuận của đi ốt là lớn hơn 0,6V (0,6V với dòng điện nhỏ, 0,65V hoặc lớn hơn với dòng lớn) nên việc nối tiếp 3 đi ốt sẽ giảm 1,8V, khi đó điện áp nạp phụ sẽ vào khoảng 13,2V. Lưu ý rằng không thể dùng hệ phụ nạp như vậy cho việc nạp ắc quy bởi dòng điện lớn nhất của IC ổn áp chỉ khoảng 1A và chỉ nên nối hệ phụ nạp này khi đã sạc đầy hoàn toàn các ắc quy. Với hệ phụ nạp thường xuyên hoạt động 24/24 như vậy sẽ đảm bảo cho ắc quy không hư hỏng trong thời gian dài.

Trương Mạnh An (05/2011)

XEM THÊM:

* Kích điện dùng ắc quy

* Ắc quy dùng trong kích điện.

* So sánh giữa kích điện và máy phát điện

Tư vấn về chọn mua kích điện (inverter)

Sau mấy tháng bận rộn túi bụi thì giờ đây mới mở email để xem các thư 'chưa được coi là quan trọng - cần kíp' trong thời gian qua. Có nhiều email hỏi han về kích điện và nhờ tư vấn mua kích điện và ắc quy theo nhu cầu theo hai mức mà rất thông dụng hiện nay. Thay vì trả lời thư riêng tới từng người thì tôi đưa lên blog để may chăng có thể ai đó còn cần tư vấn về vấn đề này sẽ đọc được.

Lưu ý rằng phần tư vấn này phù hợp hơn với nhu cầu cụ thể là 2 email được nêu cụ thể phía dưới. Các sản phẩm được nói đến cũng không phải thuộc loại tốt nhất (hay chất lượng nhất, hiệu suất cao nhất...).

(Nếu như bạn đọc được bài này ở một note trên Facebook thì nên đọc nó trên blog của tôi để đảm bảo hiển thị đúng hơn)

Trước hết là email của một bạn hỏi vể bộ kích điện có công suất trung bình - phù hợp với nhu cầu của đa số người sử dụng hiện nay:

Em da doc bai so sanh cua anh ve may phat dien va bo kich dien. Em rat cam on anh ve bai viet huu ich nay. Anh co the tu van them cho em 1 chut duoc khong vi em la con gai em cung ko biet ro lam ve may cai nay.

Mot la, em dinh mua bo kich dien sin chuan HDPS -800AD, 800VA, 12VDC va Ắc Quy viễn thông Vitalize AGM Hàn Quốc 100AH. Anh xem ho em la bo kich dien nay co tich hop san sac acquy khong va bo kich dien nay dung ac quy nay co phu hop khong?

Hai la, em thay trong phan tu van cua anh neu dung quat thi nen dung quat tran hoac quat co quan tinh lon neu khong se de gay chay quat. Em moi mua Quat phun suong Saiko cong suat tieu thu la 65W, cong suat hoi nuoc la 35W thi voi bo kich dien tren em co the dung loai quat phun suong nay khong a

Em rat xin loi vi da lam phien anh va em rat mong anh bot chut thoi gian cua minh de tu van giup cho em. Em cam on anh nhieu.

Loại kích điện HDPS-800AD (VA) có công suất 800VA, nếu như đọc hai bài trước ('So sánh giữa kích điện và máy phát' và 'Kích điện dùng ắc quy') thì công suất 800VA có thể hiểu là 800 Vôn x Ampe, nhưng công suất hiệu dụng của nó phải nhân thêm với Cos phi nữa, do đó công suất dành cho sử dụng của loại này chỉ là: 800 x 0,7 = 560W. Với nhu cầu thông thường của một gia đình thì công suất này là phù hợp: Có thể sử dụng vài đèn tuýp, một TV (loại LCD màn hình phẳng hiện nay hoặc loại CRT to đùng ngày trước), 2-3 cái quạt cây hoặc quạt trần.

Loại kích điện 800VA, 12V, sóng sin, có sạc - tương đối phù hợp với phần lớn người dùng

Loại kích điện 800VA của Hồ điện nêu trên được giới thiệu là cho ra dòng điện hình sin, xét chi li ra thì hình sin này có thể có sai khác so với hình sin của lưới điện quốc gia nhưng nó vẫn hoạt động tốt đối với các thiết bị có cảm kháng như quạt bàn, quạt cây, quạt trần...hoặc với loại công suất kích cao hơn thì dùng cả được với tủ lạnh, máy bơm nước. Như vậy là không cần quan tâm đến quạt nào có quán tính lớn mới chạy tốt - bởi vì điều đó chỉ đúng với loại kích điện cho ra dạng sóng mô phỏng hình sin (modified sine wave) hoặc đặc biệt là xung vuông (square wave).

Kích điện hiện nay có thể có tích hợp sạc hoặc không, nhưng đối với loại HDPS-800AD nêu trên thì nó có tích hợp sạc, dòng sạc của nó theo như giới thiệu thì có thể điều chỉnh theo hai mức: 9 và 12 (hay 14 gì đó, cần đọc thêm tính năng tại hướng dẫn sử dụng khi mua) Ampe. Đối với loại ắc quy axit kiểu hở thì dòng nạp nên bằng 1/10 dung lượng bình - tức là với dòng nạp 12A thì phù hợp cho bình 120Ah, mở rộng ra thì nó có thể tối ưu đối với các loại ắc quy từ 100Ah đến 150 Ah. Nếu như đang dùng ắc quy có dung lượng bé hơn thì bạn chọn dòng nạp 9A. Đối với loại ắc quy axit nhưng thuộc loại 'kín khí' (miễn bảo dưỡng) thì dòng nạp được phép cao hơn: bằng 2,5/10 dung lượng ắc quy (tức là với ắc quy 100Ah bạn có thể nạp tới 25A) mà vẫn đảm bảo an toàn, có được điều này là do ắc quy kín khí được thiết kế để lượng khí Hidro và Oxy được sinh ra lại kết hợp lại thành Nước để quay trở lại ắc quy - không bay ra ngoài gây cháy nổ.

Bạn định lựa chọn ắc quy viễn thông Vitalize AGM? đây là loại ắc quy tốt, tuy nhiên chúng khá đắt. Có lẽ với giá tiền mua ắc quy 100Ah cho viễn thông sẽ mua được ắc quy 150Ah loại kín khí (ví dụ như Atlas của Hàn Quốc) - mà độ bền của ắc quy hoàn toàn phụ thuộc vào chế độ nạp và sự vận hành đối với chúng (mình hi vọng là sẽ có thời gian để viết một bài chuyên về ắc quy như đã hứa ở lần trước). Như vậy nếu như tình hình tài chính khá, bạn có thể mua ắc quy này, còn nếu không thì bạn nên dùng ắc quy kín khí thông thường để tăng thời gian sử dụng.

Để so sánh thời gian sử dụng khi chọn mua ắc quy thì với các tham số trên, kích điện 800VA cùng ắc quy 12V100Ah, sử dụng với công suất trung bình 150W sẽ cho thời gian sử dụng là: 100(Ah) x 12 (V) x 0,7 : (150W + 50W) = 4,2 giờ (trong đó con số 50W cộng thêm là mức tiêu thụ của loại kích điện này khi không tải). Nếu như với ắc quy 150Ah thì thời gian sử dụng là: 6,3 giờ.

***

Một email nữa của một bạn hỏi về một bộ kích điện có công suất lớn, phù hợp với nhu cầu của một phần nhỏ người sử dụng hiện nay:

Mình rất cám ơn vì những kiến thức đã được bạn chia sẻ. Nếu có thể bạn có thể tư vấn giúp mình mua 01 máy kích điện loại tương đối tốt (có thể dùng ổn định trong khoảng ~5 năm) cho mục đích sử dụng tối thiểu cho gia đình khi mất điện: Bóng đèn Neon, máy tính.... Công suất tối đa 1500w, thời gian sử dụng tối đa 5 giờ. Rất mong được bạn tư vấn giúp. Xin cảm ơn.

Để giải quyết nhu cầu công suất (1500W) với thời gian sử dụng (5 giờ) thì cần phải tính toán ngược để ra tham số yêu cầu cho kích điện và hệ thống ắc quy. Từ đó mới tìm loại kích nào cho phù hợp với nhu cầu đó - hoặc có điều chỉnh nếu như muốn giới hạn số tiền đầu tư vào hệ thống.

Với nhu cầu sử dụng công suất tới 1500W thì cần chọn loại kích điện có công suất VA bao nhiêu? Có thể tính được với hệ số cos phi 0,7 thì cần chọn công suất kích điện khoảng 2200VA. Nếu như công suất này là nhỡ cỡ thì có thể chọn loại 2000VA (khi sử dụng công suất thấp hơn một chút) hoặc 3000VA để đảm bảo thoải mái công suất hơn và phù hợp với các dòng khởi động lớn của các động cơ (như điều hòa, máy bơm nước loại lớn...).

Để sử dụng thời gian đến 5 giờ ở công suất 1500W thì có thể tính được bằng: Dung lượng (Ah) x Điện áp ắc quy (V) = (thời gian sử dụng, h) x (Công suất sử dụng, W) : 0,7; Áp dụng cụ thể vào ta được lượng điện cần tích trữ (Wh) = 5 (giờ) x 1500 (W) : 0,7 = 10.714 (Wh). Tham số Wh ở đây là tích giữa dung lượng ắc quy và điện áp của nó, vậy với ắc quy 12V thì dung lượng ắc quy là 10714 : 12 = 892Ah. Có thể dùng bớt công suất và thời gian một chút đi sẽ được một số tròn là 800Ah để thuận tiện cho việc mua ắc quy. Vậy kết quả tính ra sẽ cần 4 ắc quy loại 12V 200Ah (có giá khoảng 18-20 triệu).

Kích điện thì có nhiều loại công suất và sử dụng điện áp khác nhau, nếu cùng công suất (lấy ví dụ) là 3000VA thì loại 12V sẽ cần một dòng điện là 250A, loại kích dùng điện 24V sẽ cần dòng 125A, còn loại dùng điện 48V sẽ chỉ cần một dòng là 63A. Ta thấy rằng dòng điện lớn thì dây dẫn nối phải lớn, các linh kiện bán dẫn phải chịu dòng lớn và tỏa nhiều nhiệt do đó hiệu suất kích điện rất thấp, do đó ngay về mặt công nghệ thì người ta rất hiếm khi sản xuất loại kích tiêu dòng ắc quy quá 125A. Như vậy việc chọn loại ắc quy 24V hoặc 48V với công suất 3000VA hoặc 2000VA là phù hợp hơn.

Vậy thì ta có thông số sơ bộ như sau: Kích điện 2000VA hoặc 3000VA có điện áp 24V hoặc 48V; Ắc quy: 4 chiếc loại 200Ah;

Về yêu cầu độ bền khoảng 5 năm thì hầu như kích điện có thương hiệu tốt đều có thể có độ bền đến như vậy, tuy nhiên độ bền của kích điện cũng như hệ thống ắc quy có thể được bao lâu lại hoàn toàn phụ thuộc vào cách sử dụng chúng. Nếu như kích điện 2000VA thường xuyên làm việc ở công suất tối đa thì chúng chắc chắn rằng sẽ nhanh hỏng hơn một chiếc có công suất 3000VA. Với ắc quy nếu thường xuyên sử dụng hết dung lượng thì nhanh hỏng hơn là ắc quy dùng 50% dung lượng hoặc bền nhất là ắc quy chỉ dùng 30% dung lượng. Quá trình nạp ắc quy nếu nạp quá mức nhiều lần thì sẽ nhanh hỏng hơn là nạp giám sát bằng thiết bị nạp điện tử.

Kích điện nếu dùng các điện áp > 12V thì phải nối tiếp các ắc quy với nhau (tất nhiên rằng cũng có loại ắc quy 24V, nhưng chúng rất hiếm trên thị trường bởi không thông dụng). Khi nối tiếp các ắc quy thì bắt buộc các ắc quy phải có dung lượng giống nhau, các ắc quy nên chọn cùng thương hiệu với nhau để tránh hiện tượng các ngăn tích điện có điện áp khác nhau trong quá trình phóng/nạp - dẫn đến chúng hư hỏng nhanh hơn bình thường. Với 4 ắc quy thì nên chọn loại 48V để chúng nối tiếp nhau, sẽ thuận tiện hơn việc nối tiếp 2 ắc quy thành hai nhánh rồi đấu song song chúng lại với nhau.

Vậy sau khi cân nhắc thì ta nên chọn thông số như sau: Kích điện 3000VA dùng điện 24V hoặc 48V, Ắc quy 4 chiếc mà mỗi chiếc có dung lượng 200Ah.

Kích điện AST 2000VA, 24V, có sạc, sóng sin là sản phẩm tương đối phù hợp với người sủ dụng trung lưu trở lên.

Đối chiếu với yêu cầu đó, với loại kích điện đầu ra sóng tương đối 'sin' thì có loại 3500VA của Hồ Điện (hơi vượt công suất quá) hoặc loại 3000VA của AST (Việt Nam) sản xuất. Cho dù cả hai loại này mình chưa dùng thử nhưng ý kiến chủ quan của mình thì thiên về loại của AST sản xuất hơn. Bạn có thể tham khảo tại: http://www.ast-vn.com/vie/san_pham_chinh.aspx?gid=3 đối với sản phẩm của AST, và hodien.com đối với sản phẩm của Hồ Điện. Lưu ý rằng AST có các sản phẩm cả 2000VA và 3000VA, có sạc hoặc không (tuy nhiên bạn nên mua loại có sạc để thuận tiện khi sử dụng), 24V hoặc 48V. Nếu muốn dùng sản phẩm của Đài Loan, bạn có thể tham khảo thêm tại trang này: http://www.powertrans.com.vn/ng_luu.htm hoặc tìm kiếm thêm thông tin trên Internet.

Trương Mạnh An

Lỗi khởi động máy tính (PC) khi trời lạnh

Máy tính được thiết kế để làm việc trong môi trường nhiệt độ phù hợp với nhiều nơi trên thế giới, có nghĩa là chúng có thể chịu được nhiệt từ âm vài độ C cho đến vài chục độ C. Vậy mà sao dịp rét này ở Miền Bắc vài máy tính ở công ty cũng như một chiếc máy tính ở nhà mình lại gặp lỗi khi khởi động? Mình đã có thắc mắc vậy và giờ đã tìm ra lời giải nên viết vài dòng để may chăng giúp được người nào cũng có thắc mắc này giống như mình.

Lỗi khởi động máy tính khi trời lạnh

Mấy hôm trời rét, chiếc máy tính bên cạnh mình khởi động khó lên, triệu chứng là khởi động lên, đang trong quá trình POST thì lại tắt ngúm. Bật đi bật lại (bấm vào nút Power) 3 lần mới được. Máy của mình cũng thỉnh thoảng bị vậy, nhưng sau khi máy đã bị tắt đi thì việc bấm nút Power không còn phản ứng gì nữa, phải rút nguồn điện ra rồi cắm lại mới bật được lên. Chiếc máy tính ở nhà mình (khủng ở 3 năm trước) lâu ít dùng cũng bị hiện tượng khi khởi động máy thông báo BIOS đã bị reset về trạng thái mặc định do một lỗi nào đó.

Mình nhận thấy là lỗi khó khởi động và bị mất thông tin cài đặt trong BIOS với các máy tính có tuổi đời từ 3 năm trở lên và thường xuyên ngắt ra khỏi nguồn điện ngoài giờ hoạt động (thường phù hợp với các văn phòng công sở có quy định tắt toàn bộ nguồn điện ngoài giờ làm việc để hạn chế cháy nổ). Như vậy rất có thể lỗi trên liên quan đến nguồn điện.

Bộ nguồn máy tính là một bộ phận khá quan trọng trong một máy tính, chúng có thể gây hư hỏng máy tính, gây ra các lỗi cho máy tính trong quá trình hoạt động, tuy nhiên trong trường hợp này có thể lỗi không thuộc về chúng. Lỗi xuất phát từ bộ nguồn thường xảy ra khi mà điện áp xuất ra bo mạch chủ không đạt định mức (mức 3,3V, 5V, 12V...) và mức điện áp này giao động thất thường. Lỗi này có thể xảy ra vào bất kỳ thời điểm nào trong quá trình sử dụng máy tính nên tôi dễ dàng coi nhẹ yếu tố lỗi xảy ra trong quá trình khởi động máy vào thời điểm đầu tiên trong ngày.

Vậy loại bộ nguồn máy tính thì còn yếu tố gì nữa liên quan đến nguồn điện? À, nếu bạn để ý thì sẽ thấy trên bo mạch chủ còn có một bộ phận khác cũng cấp điện, đó là pin máy tính. Pin sử dụng trong mỗi máy tính là nhằm nuôi một bộ phận được gọi là BIOS - nơi lưu trữ thiết đặt cấu hình phần cứng của máy tính (đúng ra tên phần cứng của chúng là CMOS, BIOS chỉ là dạng phần mềm - nhưng chúng được quen gọi như vậy thay cho phần cứng). Nếu như pin máy tính hết điện thì các thông số như thời gian (ngày, giờ) và các thiết đặt về phần cứng máy tính sẽ bị mất - và khi đó máy tính làm việc ở các thông số mặc định.

Pin máy tính thì tại sao lại không cấp điện khi thời tiết trở lạnh? Không, chúng thường xuyên cấp điện cho CMOS ngay từ khi sản xuất cho đến khi chúng hết điện (và phải thay thế). Với các máy tính có tuổi đời đã dài (thường là trên 3 năm) thì rất có thể pin này đã gần tụt điện áp đến dưới mức làm việc cho phép của CMOS. Khi pin hết BIOS không còn lưu được các thông số về thời gian và các thiết đặt khác nữa, chính vì vậy mà có thể gây lỗi hoặc máy khó khởi động. Pin máy tính sử dụng các phản ứng hóa học để sinh điện, khi nhiệt độ thấp thì nói chung các phản ứng hóa học thường xảy ra chậm hơn so với nhiệt độ bình thường và nhiệt độ cao, do đó pin máy tính lúc này sản sinh ra mức điện áp thấp và không đáp ứng được việc nuôi CMOS nhớ các thông số thiết đặt, và gây ra hiện tượng lỗi nói trên.

Pin nuôi (bên trái) và CMOS (bên phải)

Khi cắm điện của nguồn máy tính (không kể loại AT cổ điển trước đây) vào điện lưới, cho dù máy tính không bật thì nguồn vẫn làm việc ở chế độ "chờ", chế độ này luôn cấp điện áp 5V cho bo mạch chủ, chính điện áp này cũng cấp cho BIOS mà không cần sử dụng pin máy tính nữa. Nhờ điều này mà các máy tính nếu thường xuyên cắm điện (lưu ý là chỉ cần cắm điện, không cần bật máy tính lên) sẽ có tuổi thọ pin tăng lên nhiều, nếu như để cắm điện qua đêm thì buổi sáng bật máy sẽ không bị hiện tượng lỗi như trên.

Như vậy, khi thời tiết lạnh bạn có thể cắm điện liên tục cho máy tính để tránh hiện tượng lỗi khi khởi động vào buổi sáng, hoặc có thể thay thế pin nuôi CMOS nếu như máy tính của bạn sử dụng đã cũ. Pin nuôi máy tính thường là loại CR2032 với mức điện áp 3V (như hình minh họa trên). Giá của mỗi viên pin này vào khoảng 15 đến 30 nghìn đồng tùy nơi bán.

Khi máy tính không sử dụng nhiều ngày?

Khi máy tính không sử dụng nhiều ngày thì cũng gây hiện tượng khó khởi động hoặc hoàn toàn không khởi động được do lỗi phần cứng. Rất nhiều người đã gặp hiện tượng bỏ qua không sử dụng máy tính trong vài tháng và khi bật lên thì không được nữa. Sự cố này không chỉ xảy ra khi thời tiết lạnh mà xảy ra ở cả thời tiết mát mẻ hoặc nóng bức nên nguyên nhân không phải do hết pin nuôi BIOS hay pin nuôi bị tụt điện áp khi trời lạnh. Có thể sau thời gian nghỉ tết của bạn, khi bật máy tính trong ngày làm việc đầu tiên thì máy không khởi động được nữa - quả là không may mắn! Nguyên nhân có thể do đâu?

Nguyên nhân do không cắm điện và thời tiết như nêu trên cũng gây ra hiện tượng khó khởi động sau nhiều ngày tắt máy, tuy nhiên còn một nguyên nhân khác - đó là bụi bẩn và độ ẩm của môi trường. Khi sử dụng dài ngày trong môi trường có nhiều người qua lại và bên trong máy tính có thể xuất hiện một lớp bụi mỏng, lớp bụi này dạng mịn và bám vào các linh kiện điện tử bên trong máy tính. Nếu sự hoạt động của máy tính là thường xuyên thì nhiệt độ tỏa ra từ CPU, nguồn máy tính và các linh kiện khác sẽ làm cho lớp bụi này được khô và có tính dẫn điện kém, tuy nhiên trong trường hợp độ ẩm của không khí cao trong thời gian dài máy tính không làm việc thì lớp bụi này sẽ hút nước và ở một mức nào đó sẽ dẫn điện (trong một số trường hợp về bụi có tính chất dẫn điện như bụi than hoặc mạt bụi kim loại thì chúng có thể dẫn điện trực tiếp mà không cần phải có sự hiện diện của hơi nước). Sự dẫn điện qua lại giữa các chân của linh kiện hoặc mạch điện bên trong máy tính khiến cho máy bị hỏng nặng hoặc nhẹ tùy theo mức độ dẫn điện và vị trí bị dẫn điện. Một trường hợp tương tự như vậy là việc các côn trùng bò vào mạch điện hoặc nước tiểu của chúng làm chạm chập gây hư hỏng.

Quả bóng thổi bụi dùng vệ sinh máy tính

Vậy làm thế nào để ngăn chặn hiện tượng này? Cách tốt nhất là tháo vỏ máy tính và vệ sinh bo mạch chủ bằng một quả bóng thổi bụi chuyên dụng mua tại các cửa hàng bán dụng cụ y tế (loại bóng này thường dùng cho các bộ đo huyết áp) hoặc sử dụng bình khí nén chuyên dụng để vệ sinh. Nếu không có dụng cụ trên, bạn có thể dùng một chổi quét sơn loại nhỏ để phẩy qua lớp bụi trước khi bật máy tính. Trong trường hợp lớp bụi bị ẩm và bết lại thì cần sấy khô trước khi bật máy. Một điều lưu ý là không nên dùng miệng để thổi bụi - bởi có thể bạn sẽ thổi cả nước bọt vào bo mạch chủ và càng làm hư hỏng.

Vệ sinh máy trước khi cắm điện sau lâu ngày không sử dụng là một cách tốt để giảm thiểu hư hỏng, tuy nhiên trong trường hợp máy hoàn toàn không khởi động được thì bạn cũng có thể thử thực hiện vệ sinh máy sạch sẽ rồi khởi động lại máy tính. Tuy nhiên cách tốt hơn là bạn nên vệ sinh máy trước khi ngừng làm việc với máy tính trong một thời gian dài (trong dịp nghỉ tết Nguyên đán hoặc nghỉ hè...) bởi việc làm sạch lớp bụi khi chúng khô sẽ dễ dàng và triệt để hơn nhiều so với lúc chúng đã bị ẩm.

Cứ bắt bấm F1 khi khởi động máy tính?

Nhiều người gặp trường hợp máy tính khi khởi động không tự động boot vào hệ điều hành, mà nó bắt bấm một phím nào đó (ghi rõ trên màn hình) để tiếp tục khởi động (đa phần nút phải bấm là F1). Đây là hiện tượng BIOS bị thiết đặt sai thông số hoặc pin máy tính bị hết, khi đó các thiết đặt trong BIOS của máy tính sẽ được đưa về trạng thái mặc định của nhà sản xuất (hoặc motherboard). Đa phần lỗi này chỉ gây khó chịu cho người sử dụng do mất thời gian bấm nút, tuy nhiên trong một số trường hợp khác thì việc thiết đặt các thông số của BIOS về mặc định của nhà sản xuất khiến cho máy tính không thể khởi động được hoặc hoạt động trục trặc trong hệ điều hành (chẳng hạn việc thiết đặt ổ cứng SATA chạy với AHCI thì sẽ dược đưa về mặc định là ATA - khi này máy tính sẽ không khởi động được vào Windows, các thiết đặt về bus và ratio...).

Để giải quyết hiện tượng này, nếu bạn là người am hiểu thì có thể thiết đặt lại các thông số trong BIOS cho phù hợp và ghi lại trước khi khởi động lại, nếu như bạn không rành lắm về phần cứng thì nên nhờ một người nào đó thiết lập lại cho đúng và thay thế pin nuôi CMOS để lỗi này không xảy ra sau khi tắt máy (và rút nguồn điện).

Trương Mạnh An (01/2011).

Dùng Yahoo! Mail với Microsoft Outlook ?!

Hôm trước trong một entry về Microsoft Outlook thì mình viết rằng có thể dùng Yahoo! Mail với Microsoft Outlook (hoặc với Outlook Express được cài sẵn với một số phiên bản Windows). Hôm nay nhân nhận được một email hỏi về điều này nên thay vì trả lời mail, mình viết luôn vài dòng về vấn đề này.

Trả lời câu hỏi Yahoo! Mail có hỗ trợ POP miễn phí (hay nói một cách khác là hỗ trợ các phần mềm quản lý email tại máy cá nhân của người sử dụng như Microsoft Outlook, Outlook Express, Thunderbird… một cách nhanh hơn) hay không, mình thấy rằng Yahoo! Mail tại từng quốc gia khác nhau thì sẽ được phép sử dụng POP miễn phí hoặc không. Đối với phiên bản trả phí thì chắc chắn rằng bạn sẽ luôn luôn được hỗ trợ POP.

Vậy đối với địa phương nào thì được sử dụng POP với Yahoo! Mail miễn phí? Trước đây mình biết là có Yahoo! Mail tại Anh (với đuôi email dạng abcdef @ yahoo.co.uk) và sử dụng một tài khoản này cho thuận tiện, sau đó mình lại được biết bản Yahoo! Mail tại Úc cũng vậy.

Nếu bạn đang sử dụng Yahoo! Mail tại Mỹ hay bản ở Việt Nam thì sao?, chắc chắn là đến thời điểm năm 2010 bạn sẽ không truy cập được bằng POP nếu không trả phí. Có một điều đáng quan tâm là: với các địa chỉ email đã tồn tại như vậy rồi thì có thể “đổi” sang các địa phương khác như Úc để có thể truy cập POP miễn phí hay không? Mình đã thử tìm mọi cách thay đổi điều này – nhưng cho dù việc chuyển địa phương thành công thì vẫn không truy cập được POP một cách miễn phí. Vậy chỉ còn cách lập một tài khoản email mới với khai báo tại Úc thì mới có thể truy cập được POP miễn phí mà thôi, nhưng đã lập tài khoản mới để thông báo cho bạn bè/đối tác của mình việc thay đổi địa chỉ email thì mình khuyên rằng nên sử dụng Gmail của Google với nhiều ưu điểm nổi trội hơn Yahoo! Mail.

Để đăng ký tài khoản email tại Úc, bạn truy cập vào trang Yahoo!7 có địa chỉ tại http://au.yahoo.com/ , ở đây bạn sẽ thấy có dòng Sign in và bấm vào đó, sau đó thực hiện các cách thức đăng ký thông thường. Trong trường hợp bạn vào liên kết Yahoo!7 nhưng lại bị tự động chuyển về các trang Yahoo khác (như Mỹ hay Việt Nam…) thì rất có thể trước đó bạn đã đăng nhập vào các tài khoản khác ngoài Yahoo!7, bạn cần thoát" khỏi các tài khoản cũ và xoá hết các cookie đi và vào lại từ đầu. Nếu bạn truy cập đúng, trang Yahoo!7 có hình như sau:

 

Tại phần đăng ký (sign in) của Yahoo!7 bạn có thể lựa chọn dạng domain của hộp thư của mình là yahoo.com.au, y7mail.com, yahoo.com, ymail.com, rocketmail.com (xem hình dưới). Việc cho phép đăng ký domain dạng @yahoo.com là một lợi thế khá tốt so với việc đăng ký ở một số Yahoo địa phương khác.

Bây giờ coi như xong phần đăng ký, vậy để thiết lập Microsoft Outlook có thể gửi và nhận email (mà không cần vào web) thì làm thế nào. Xin đọc lại một số đoạn trong bài trước bởi chỉ cần thay đổi lại một vài thông số là bạn có thể sử dụng Yahoo!7 với Microsoft Outlook.

Trong phần Email Accounts, phần Server Infomation của Y!7 Mail thì địa chỉ POP3 là: pop.mail.yahoo.com.au, SMTP bạn điền: smtp.mail.yahoo.com.au như hình minh hoạ (lưu ý rằng địa chỉ này dành cho Yahoo!7 Mail, còn các địa phương khác thì bạn thử thay đổi lại phần đuôi, chẳng hạn tại UK thì thay au bằng uk). Trong phần “More Settings”, bạn cũng phải thiết đặt các thông số các cổng là 995, 465 và SSL (như hình).

Lưu ý rằng do đặt server tại Úc nên nếu bạn ở Việt Nam thì việc check mail bị chậm hơn một chút (so với các tài khoản khác đang được thiết đặt trong Outlook của bạn - chẳng hạn mình thấy chậm hơn hẳn so với dùng POP miễn phí của Gmail), đôi khi có thời điểm không thể lấy mail từ server, phải chờ một vài phút sau và check lại mới được.

Trương Mạnh An

Hiren’s BootCD 10.3 có virus?

Nhiều người đã biết Hiren’s BootCD là đĩa công cụ phục vụ khắc phục, sửa chữa, sao lưu, phục hồi… hệ thống máy tính khi gặp sự cố. Nhiều người thường tải các phiên bản Hiren’s BootCD mới nhất mỗi khi nó phát hành để có được các tính năng mới và sửa chữa lỗi nếu có ở các tool cũ, tôi cũng thế.

Hôm trước khi thấy trên 9down có bản Hiren’s BootCD 10.3 liền vào tải về. Thông thường thì trên 9down có liên kết đến một trang nào đó cho tải về và có các trang mirror để giảm gánh nặng trong link tải chính, một trong các mirror đó còn trên chính 9down. Lần này không thấy mirror của 9down nên phải tải về thông qua các server khác bị chậm hơn đối với các tài khoản miễn phí thông thường tại hotfile, rapidshare…

Sau khi tải hoàn tất file 9Down.COM_Hirens.BootCD.10.3.rar về máy tính thì thấy Norton Internet Security báo rằng file có virus mà cụ thể là file hbcdcustomize.exe (hình dưới)

Chi tiết hơn:

Virus nhiễm vào file này được đặt tên là Suspicious.MH690.A, thông thường thì bạn có thể hiểu rằng đây là tên của một loại virus, tuy nhiên nếu chú ý thêm một chút và đọc thêm về “virus” này trên website của Symantec thì đây có lẽ chưa phải là một loại virus cụ thể nào, mà chúng được phát hiện dựa trên công nghệ nhận dạng virus thông minh của hãng Symantec. File này có thể chứa đoạn mã của virus nào đó biến thể, hoặc loại virus mới chưa được nhận dạng ra (mà loại này thì có nhiều bởi hàng ngày số lượng mã độc mới xuất hiện luôn lớn hơn số đã được phát hiện bởi các phần mềm diệt virus). Khi phát hiện có những dấu hiệu của virus của file trên, Norton Internet Security 2010 đã “nhốt” chúng lại và đồng thời gửi mẫu về trung tâm để phân tích.

Vậy thì với các phần mềm bảo mật hoặc phần mềm diệt virus thông thường (không có công nghệ nhận dạng thông minh) thì sẽ phát hiện được gì không? Có thể là có hoặc có hoặc không: Có nếu như đoạn mã nhận dạng đã được cập nhật vào cơ sở dữ liệu của phần mềm diệt virus đó; Không (mà phần lớn là không) bởi hoặc chưa cập nhật mẫu, hoặc đã cập nhật nhưng virus đã kịp “biến” thành một loại virus khác mà thoát khỏi sự nhận dạng của phần mềm diệt virus thông thường. Để đối phó với các virus tự biến thể thì chỉ có các phần mềm diệt virus có công nghệ nhận dạng thông minh mới trị được chúng. Symantec Internet Security 2010 là một trong các phần mềm đứng hàng đầu năm 2010 (theo PCWorld) có công nghệ nhận dạng như vậy – nên đã phát hiện ra.

Khi thử quét Hiren’s BootCD 10.3 bằng bộ phần mềm bảo mật Symantec Client Security 10.1.9.9000 cũng của Symantec thì phần mềm này không nhận ra mã độc. Mặc dù dù cùng sử dụng cơ sở dữ liệu virus với Norton Internet Security nhưng rõ ràng là Symantec Client Security (phiên bản mới nhất) không có tính năng tự động nhận dạng thông minh nên đã để lọt lưới mã độc.

Symantec Client Security hiện nay được nhiều người sử dụng, thậm chí còn sử dụng các bản có engine 10.1.7 (rất cũ), bởi chúng không đòi hỏi nhiều về bản quyền như các sản phẩm mới hơn của Symantec.

Vậy thì trong số hơn 19.000 lượt xem tại trang này ở 9down thì có bao nhiêu là tải về, bao nhiêu là máy tính sẽ bị nhiễm mã độc chưa được biết đến và bao nhiêu máy tính khác được những người thạo IT (sử dụng được đĩa công cụ Hiren’s BootCD để sửa chữa sự cố phần mềm máy tính) này tiếp tục gây lây nhiễm? Con số đó có lẽ không nhỏ, do đó không có gì khó hiểu khi hàng ngày rất nhiều máy tính cá nhân trên thế giới gia nhập vào hệ thống botnet để tiếp tục truyền mã độc sang máy tính khác hoặc tham gia vào các vụ tấn công DDoS.

Như vậy tóm lại là: – Qua tải file trên Internet có nhiều nguy cơ bị lây nhiễm mã độc; – File bị nhiễm mã độc nhưng chưa chắc phần mềm diệt virus của bạn đã phát hiện được bởi chúng quá thông minh và tự mình thay đổi để tránh sự phát hiện; – Để bảo vệ tốt nhất, hãy dùng phần mềm bảo mật có thương hiệu trên thế giới thay vì cảm tính hoặc lựa chọn theo quảng cáo (thật may là hiện nay ở Việt Nam, đa số người sử dụng đã trở thành “người tiêu dùng thông minh” khi lựa chọn đúng phần mềm bảo mật).

Trương Mạnh An (4/2010)

Cập nhật: Đến ngày 08/4/2010 đã có bản Hiren’s BootCD 10.4 (sửa một số lỗi nhỏ so với bản 10.30), tuy nhiên bản này vẫn còn mã độc.

Yahoo!Messenger 10: Bỏ quảng cáo

Ngày xưa mình cài đặt phần mềm Symantec Client Security (v10.1.9000.9) thì có thiết đặt loại bỏ tất cả các quảng cáo hiển thị trong trình duyệt, do đó mà khi dùng Yahoo! Messenger không thấy hiển thị các quảng cáo rối mắt. Hôm nay cảm thấy nhức mắt vì quảng cáo nhấp nháy trên Yahoo! Messenger nên muốn tìm cách loại bỏ nó đi. Cái lại phần mềm bảo mật cũ thì không được vì bản hiện tại tốt hơn, đành tìm trên Google xem có cách nào thực hiện lại điều này. Kết quả tìm kiếm của Google đã cho ra một số cách mà không cần thay đổi phần mềm bảo mật đang cài, cũng không cần cài đặt các phần mềm khác, cách mà mình lựa chọn như trình bày dưới đây.

Cách thức này là sửa file host của Windows, thực hiện được trên Windows XP, còn lại với Windows Vista và Windows 7 thì mình chưa thử thực hiện nên chưa rõ nó có tương thích hay không

Bước 1: Mở file hosts của Windows

Tìm file hosts của Windows bằng cách: Mở Windows Explorer, vào thư mục cài đặt Windows (thông thường ở phân vùng C của máy tính), thư mục chứa file hosts này thông thường sẽ có đường dẫn:

C:\Windows\System32\drivers\etc

(có thể copy đường dẫn trên và dán vào Windows Explorer cũng được)

Tại thư mục này, bạn sẽ thấy có khoảng 5 file, chỉ cần chú ý đến file tên là hosts (không có phần mở rộng). Chuột phải vào file này và chọn Open.

Bước 2: Sửa đổi file hosts của Windows

Bởi vì file hosts này không có phần mở rộng nên Windows không biết nó được mở với phần mềm nào cả, do đó một bảng thông báo sau sẽ xuất hiện. Bảng này hỏi bạn sử dụng các phần mềm/ứng dụng nào đã được cài đặt vào Windows để mở file đó.

File hosts của Windows chứa nội dung text là chủ yếu, do đó bạn chọn trong hộp trên để mở file này bằng Notepat. Sau khi chọn, bấm OK sẽ mở file này bằng Notepad (như hình dưới).

Phần lớn nội dung của file host là phần hướng dẫn, chỉ có một dòng duy nhất mà đằng trước nó không có dẫu # là có ý nghĩa, đó là dòng 127.0.0.1 localhost (nếu có thêm nhiều dòng nữa có nghĩa là file này trong Windows của bạn đã bị thay đổi, có thể thay đổi theo hướng tích cực hoặc có hại bởi virus).

Tuỳ theo phiên bản Yahoo! Messenger đang sử dụng mà bạn thêm một dòng text vào cuối cùng:

Nếu bạn sử dụng phiên bản Yahoo! Messenger tiếng Việt, bạn thêm dòng này:

127.0.0.1 vn.insider.msg.yahoo.com

Nếu là bản YM tiếng Anh, bạn thêm dòng này vào cuối

127.0.0.1 insider.msg.yahoo.com

Sau đó bấm Ctrl + S để ghi lại file hosts

File hosts của Windows có công dụng như một DNS (hệ thống phân giải tên miền) trên chính máy tính của bạn. Khi máy tính của bạn bắt đầu kết nối với một DNS trên Internet thì nó sẽ đọc file hosts trước để xem đã có sẵn chưa, nếu có sẵn nó không cần phải nhờ đến DNS khác. 127.0.0.1 là địa chỉ IP mặc định của máy tính hiện tại bạn đang sử dụng, nếu file hosts chỉ sang địa chỉ này thì nó sẽ không kết nối đi đâu cả :) Dòng 127.0.0.1 vn.insider.msg.yahoo.com có ý nghĩa: Nếu như YM của bạn (hoặc bất kỳ ứng dụng nào) kết nối đến địa chỉ vn.insider.msg.yahoo.com thì nó sẽ … không kết nối đi đâu cả, mà chỉ ở lại trên máy tính của bạn. Địa chỉ trên là địa chỉ mà YM tải phần quảng cáo xuống, như vậy quảng cáo sẽ không tải được, và sẽ không hiển thị quảng cáo. Do đặc tính này của file hosts nên một số virus đã sửa đổi nội dung của file này để máy tính của bạn không thể kết nối với máy chủ của các hãng viết phần mềm diệt virus, do đó các phần mềm diệt virus trên máy tính của bạn sẽ không cập nhật được các mẫu virus mới nhất. Cũng nhờ đặc tính này của file host mà đã có nhiều cách để tạo cache cho DNS hoặc các thủ thật khác…

Được rồi, bây giờ bạn thử tắt Yahoo! Messenger (nếu đang sử dụng nó) rồi bật lại phần mềm này, có thể phần quảng cáo phía dưới của Yahoo! Messenger sẽ không còn nữa.

Ngoài cách trên, khi tìm trên Google mình còn thấy có một phần mềm nhỏ chuyên dùng cho việc loại bỏ các quảng cáo trên Yahoo! Messenger, đó là Ad Banner Remover Plus (như bài hướng dẫn sử dụng phần mềm này tại đây). Có lẽ phần mềm này triệt tiêu quảng cáo tốt hơn nhưng mỗi khi có một phiên bản của YM mới thì lại phải cài đặt một phiên bản Ad Banner Remover Plus tương thích cho bản YM đó (mình đã thử tải bản Ad Banner Remover Plus như ở bài hướng dẫn kể trên nhưng nó không hỗ trợ phiên bản YM 10.0.0.1258 hiện tại nên không dùng được, sau đó tìm ra một bản mới hơn hỗ trợ bản này thì muốn tải nó lại phải đăng ký nên đã bỏ qua ^^).

Trương Mạnh An (04/2010)

_______________________________________

Phần dưới đây là nội dung mà mình tìm được qua Google, chép lại ra đây để bạn tham khảo hoặc thực hiện theo cách còn lại (cách 3).

Tuy phần dưới đây có 3 cách nhưng bạn không nên thực hiện theo cách 1 (phần chữ bị gạch đi, mà mình cũng bỏ các link ở trong đó) bởi chúng có nguy cơ chứa mã độc hoặc làm YM hoạt động không ổn định bởi file bị sửa chữa.

Cách 3 tuy được giới thiệu là hiệu quả hơn nhưng nó chứa nhiều rủi ro nếu như bạn không hiểu mình đang làm gì hoặc tác hại của nó (ví dụ việc chuyển định dạng từ FAT sang NTFS, xoá url có thể không vào room được…).

Cách 1: Gỡ bỏ hoàn toàn quảng cáo trên Yahoo Messenger 10 (Patch) Tải bộ cài đặt Yahoo Messenger 10 offline install tại: Yahoo Messenger 10 Beta Download và tiến hành cài đặt Yahoo Messenger 10 Beta Tải file này về: Patch Yahoo Messenger 10.exe Copy file vừa tải được vào C:\Program Files\Yahoo!\Messenger\ đè vào file gốc (Nhớ Backup file gốc trước khi copy đè đề fòng trường hợp cần restore lại) Xong xuôi rồi, vào lại chat thử xem còn hiện quảng cáo không nhé Lưu ý: Vì thay đổi file gốc nên có thể Yahoo sẽ thông báo phiên bản cũ cần nâng cấp Cách 2: đơn giản và hiệu quả để loại bỏ quảng cáo của Yahoo Messenger mọi phiên bản (cả 9x, 10x) Ưu điểm: 1. Không cần sửa registry: sửa registry luôn phải chạy theo phiên bản YM mới Click the image to open in full size. 2. Không cần file patch (có thể có virus, trojan...) 3. Chỉ cần Notepad Nguyên tắc: Chặn server quảng cáo của Yahoo (cái này Yahoo không thể thay đổi liên tục được Click the image to open in full size.) Hướng dẫn: 1. Dùng Notepad. 2. Mở file sau: C:\Windows\system32\drivers\etc\hosts 3. Thêm dòng sau vào cuối file: 127.0.0.1 insider.msg.yahoo.com #chan server quang cao yahoo 4. Save lại, restart YM nếu đang bật -> đã xong \^^/ Cách 3 (Hiệu quả hơn) Yahoo! Messenger 9 lấy các link quảng cáo từ file cache\urls.xml trong thư mục cài đặt. Vì vậy muốn vô hiệu hoá các đoạn quảng cáo, bạn chỉ cần xoá trắng file này, sau đó đặt thuộc tính sao cho chương trình không thể thay đổi được nội dung của nó. Các bước thực hiện như sau: - Đầu tiên hãy tắt hẳn chương trình bằng cách click phải vào biểu tượng của YM trên Task Bar, chọn Exit. - Giả sử thư mục cài đặt của Yahoo! Messenger nằm trong ổ C, hãy vào C:\Program Files\Yahoo!\Messenger\cache > click chuột phải vào file urls.xml > Open With, chọn Notepad, sau đó xoá trắng toàn bộ file này và đóng lại. Khuyên: Dòng nào có chữ ad thì xóa đi. Mấy dòng kia nên giữ lại - Tiếp theo hãy khoá file urls.xml đã được xoá nội dung. Để làm điều này ổ C cần phải ở định dạng NTFS. Nếu ổ C đang ở định dạng FAT, hãy ấn tổ hợp Windows + R > gõ vào cmd > Enter để mở Command Line rồi nhập lệnh convert C: /fs:ntfs để chuyển định dạng ổ C sang NTFS. Di chuyển vào thư mục cache bằng dòng lệnh cd C:\Program Files\Yahoo!\Messenger\cache, sau đó nhập lệnh cacls urls.xml /D Everyone để khoá file urls.xml. Chương trình sẽ hỏi lại xem bạn có chắc chắn muốn khoá file urls.xml không, gõ y và Enter để xác nhận. Sau khi thực hiện các bước trên, mở lại Yahoo! Messenger sẽ thấy quảng cáo biến mất.

____________________

Có thể bạn nên xem thêm những bài liên quan đến Yahoo! Messenger:

• Mời xem webcam trên YM 10
• Download bản Yahoo! Messenger cài đặt offline

Mời xem webcam trên YM 10

Yahoo! Messenger 10 có nhiều cải tiến so với phiên bản 9 trước đó đáng để bạn nên tải về dùng, tuy nhiên có một số thay đổi trong giao diện khiến cho người sử dụng phải loay hoay tìm kiếm.

Thực tế là trong những lần sử dụng Yahoo! Messenger 10 đầu tiên, tôi đã bối rối khi không sử dụng được chức năng “Mời xem webcam” (để cho người cùng hội thoại xem webcam của mình) bởi khi bấm vào hình webcam thì không thực hiện được. Lần mò một hồi mới tìm ra tính năng này. Hôm nay nhân việc sử dụng lại tính năng webcam trên Yahoo! Messenger (cũng với một người sử dụng phiên bản cũ) thì tôi muốn viết nhanh vài dòng về cách thức này để có thể một lúc nào đó giúp đỡ bạn bè mình được tiện hơn (thông qua một linh đến blog này ^^).

Để thực hiện chia sẻ webcam (mà không sử dụng tính năng ‘Gọi video’), tại khung hội thoại, vào phần ‘Thao tác’, chọn ‘Thao tác khác’ rồi chọn ‘Mời xem webcam’ như hình minh hoạ dưới:

Còn một cách khác để mời người khác xem webcam của mình: Trong phần ‘Danh bạ’, bấm chuột phải vào địa chỉ mà mình muốn mời xem webcam, chọn ‘Thao tác khác’ và tiếp tục chọn ‘Mời xem webcam’ như hình minh hoạ dưới đây:

 

Có lẽ rằng Yahoo không khuyến khích người sử dụng Yahoo! Messenger dùng chức năng chia sẻ webcam như trước đây nữa, thay vào đó là sử dụng chức năng ‘Gọi video’ mới và có nhiều ưu điểm hơn nên đã dấu chức năng cũ đi như vậy.

(Chức năng ‘Gọi video’ của Yahoo! Messenger 10 có nhiều cải tiến tốt hơn so với tính năng chia sẻ webcam của các phiên bản YM trước đây. Khi thực hiện chức năng này video đẹp, rõ và không giật, âm thanh hội thoại rõ ràng. Có lẽ thay vì truyền tải video từ các webcam thông qua máy chủ của Yahoo trước đây bằng cách kết nối trực tiếp giữa các máy tính với nhau nên chất lượng video được tốt hơn.

Khi một trong hai người không sử dụng bản Yahoo! Messenger 10 thì không thể thực hiện chức năng này nên chia sẻ webcam theo cách cũ)

Trương Mạnh An (03/2010)

Download bản Yahoo! Messenger cài đặt offline

Yahoo! Messenger là phần mềm nhắn tin tức thời được khá nhiều người sử dụng ở Việt Nam nên được coi là phần mềm thông dụng được cài đặt trên nhiều máy tính. Thông thường thì cách cài đặt phần mềm này là vào trang web của Yahoo! Messenger để tải về, tuy nhiên khi tải tại đây thì bạn chỉ tải về một tập tin dung lượng khoảng 500 Kb rồi quá trình cài đặt tiến hành khi máy tính kết nối Internet – tức là vừa cài vừa tải về.

Mặc dù rằng đã dùng Yahoo! Messenger thì phải kết nối với Internet nên việc cài đặt online cũng là một tất yếu, tuy nhiên có nhiều trường hợp mà bạn cần thiết cài đặt Yahoo! Messenger khi không có kết nối với Internet, chẳng hạn:

• Trong quá trình cài đặt Windows mới nhưng chưa thể kết nối với Internet;
• Quá trình cài đặt cho hàng loạt máy tính: Chỉ cần tải một lần rồi dùng file đó để cài cho các máy tính khác nhau (tất nhiên là không phải cách dùng ghost nhé, vì ghost thì không tốt cho các máy tính có cấu hình phần cưng khác nhau)
• Giảm thời gian trong quá trình cài đặt.
• Không muốn bị tự động cài đặt thêm các ứng dụng không cần thiết mà quá trình cài đặt online của Yahoo tự động thêm vào mà không hỏi ý kiến của người sử dụng (chẳng hạn Yahoo! Toolbar).

Bản cài đầy đủ của Yahoo! Messenger thường không được hiển thị một cách chính thức trên website của Yahoo, mặc dù vậy thì bằng một cách nào đó vẫn có thể biết được địa chỉ liên kết của tập tin cài đặt Yahoo! Messenger trên máy chủ của Yahoo. Đường dẫn đó là:

http://download.yimg.com/ycs/msg/dl/msgr10/vn/ymsgr1000_1270_vn.exe

Đây là phiên bản Yahoo! Messenger bằng tiếng Việt, muốn dùng bản tiếng Anh, chỉ cần tay hai ký tự vn bằng us trong link trên, sẽ được:

http://download.yimg.com/ycs/msg/dl/msgr10/us/ymsgr1000_1270_us.exe

Những đường dẫn trên là các phiên bản mới nhất của Yahoo! Messenger cho đến thời điểm hiện tại, sau này có thể Yahoo sẽ cho ra các phiên bản Yahoo! Messenger mới hơn và cũng có thể tải được các phiên bản mới nhất đó bằng cách thay đổi các thông số trong đường link trên.

Để biết được phiên bản mới nhất của Yahoo! Messenger, bạn có thể sử dụng tính năng “Kiểm tra phiên bản cập nhật” của Yahoo! Messenger. Nếu không tìm được phần đó, bạn thử vào link này để xem các thông số của phiên bản mới nhất hiện có. Giả sử bạn đang dùng bản Yahoo! Messenger 10.0.0.1264 thì bản mới hơn sẽ là 10.0.0.1270, bạn lấy các thông số 1270 để thay vào link tải bản cài đặt offline (sau này con số 1270 bị thay đổi bằng số khác tương ứng với các phiên bản mới nhất thì bạn cũng làm như vậy để tải được bản mới nhất đó).

(Lưu ý là trong hình trên, nếu bạn bấm vào nút “Cập nhật ngay” thì bạn sẽ cập nhật Yahoo! Messenger theo phương thức cài đặt online như đã nói ở phần đầu).

Đây không phải là cách thức mới, nhiều nơi đã chia sẻ cách thức tải bản Yahoo! Messenger để cài đặt offline này, tôi chỉ bổ sung một chút thủ thuật để tải phiên bản mới nhất của nó mà thôi.

Trương Mạnh An (18/3/2010)

Stress là gì?

Trong thời đại hiện nay thì có lẽ rằng nhiều người đã bắt đầu quen với STRESS nhưng đôi khi lại chưa hiểu về nó. Ở entry này thì tôi không có tham vọng giới thiệu một cách đầy đủ về STRESS bởi vì tôi đã từng được đọc một cuốn sách cỡ vài trăm trang chỉ nói về nó từ khoảng 15 năm trước đây. Vậy thì chỉ vài dòng ngẳn ngủi chưa đầy trang như thế này thì làm sao mà diễn tả nổi - nhất là tôi lại không phải là người có một chút gì về chuyên môn để nói về nó?

Nhưng dù sao thì theo cách hiểu của mình, tôi cũng tự cho rằng mình hiểu biết một chút về STRESS và đang áp dụng vào cuộc sống của mình. Thật hiệu quả! Và tôi muốn viết một chút về nó trên blog của mình

(Cũng xin thú thực rằng đây không phải là những dòng được viết trong những ngày gần đây, bởi vì entry này phần lớn được lấy lại từ những gì mà tôi lưu lại trước đây trong quá trình học tập và chia sẻ kiến thức thông qua Internet của mình vào khoảng 6 năm trước đây. Khi soạn lại entry này thì tôi chỉ cố tìm thêm một số nguồn dẫn chứng và tài liệu tham khảo mới để có thể cập nhật thêm vào mà thôi)

THẾ NÀO LÀ STRESS

Hãy xem những ví dụ sau để biết STRESS là gì theo các ví dụ đơn giản nhất.

• Một người lính bị thương ngoài mặt trận, người mẹ già ở quê nhà được tin báo thì ngất xỉu, sau đó ốm yếu liên tục.
• Một đứa con nhỏ đang ngủ, bỗng khóc thét lên, người mẹ giật mình hoảng hốt bật dậy, tim đập rộn lên một hồi.
• Một người nghèo khổ quanh năm vất vả mà không đủ sống bỗng nhặt được một ví đầy tiền, vì sung sướng quá nên anh ta có thể ngất lịm.
• Đời sống hàng ngày căng thẳng, cãi cọ, bất đồng giữa vợ chồng, con cái.
• Ngày đên tiến ồn ào náo nhiệt của các loại động cơ, tiếng nhạc vũ trường, nếu không có cách âm thì cũng tác động đến đời sống con người quanh khu vực đó, làm mất ngủ người già, xốn xang người trẻ.
• Sự cạnh tranh trên thương trường: gian lận, căng thẳng lo toan cho công việc, lương bổng, thăng quan tiến chức, tìm cách hơn trội so với bạn bè….
• Người già bao năm làm việc, cống hiến cho xã hội hoặc giữ một trọng trách nào đó có uy tín, nay nghỉ hưu, đâm hụt hẫng về tâm lý, đơn côi về tinh thần, giảm sút về thể chất…
• Sinh viên thi trượt một môn nào đó hoặc thi trượt đại học dẫn đến chán nản, tiêu cực, suy sụp tinh thần là một ví dụ gần nhất với đa số chúng ta, dễ cảm nhận được cảm giác đó.
• Nghiên cứu căng thẳng để tìm ra một sự cố nào đó của thiết bị. Trong cuốn "STRESS trong thời đại văn minh" cũng có dẫn ra một ví dụ khá hài hước về một kỹ sư nghiên cứu bệnh của một chiếc máy bị hư hỏng bởi hoá đơn thanh toán như thế này: "Công nghiên cứu, tìm kiếm nguyên nhân sự cố: 999 USD, công trèo lên tháo máy sửa chữa: 1USD". Đây là một hoá đơn đánh giá cao sự trả giá của tư duy, tìm kiếm nguyên nhân gây bệnh mà chúng đã gây lên sự căng thẳng, STRESS quá nhiều. Quả thực là qua ví dụ này thì cá nhân tôi gặp khá nhiều thực tế cứng nhắc là thế này: Ở một số doanh nghiệp người ta tính tiền công cho sự lao động tìm kiếm sửa chữa theo thời gian làm việc (ví dụ: Sửa mất 3 ngày, được 3 công - áp giá: Kỹ sư bậc 3 nhân nọ kia, được khoảng vài trăm ngàn...) nhưng không tính đến việc phải tìm tòi nghiên cứu ở cả ngoài thời gian làm việc, hoặc quá trình tích luỹ kinh nghiệm lâu dài trước đó của người đã sửa chữa một thiết bị mà một người kỹ sư bậc 3 bình thường mất vài tháng cũng không sửa được.

Tất cả các điều trên gây nên sự căng thẳng thần kinh con người, đó là STRESS. Tất nhiên rằng đó chỉ là những ví dụ dễ nhận thấy chứ không phải là các định nghĩa một cách khoa học về STRESS. Hiện tại thì tôi cố gắng tìm kiếm một số định nghĩa chính thống về nó, chỉ thấy một số kết quả sau:

Theo ThS. Lê Hưng thì: "Stress vốn là một thuật ngữ tiếng Anh dùng trong vật lý học để chỉ một sức nén mà vật liệu phải chịu đựng. Đến thế kỷ thứ 17, stress được dùng với nghĩa để chỉ một sức ép hay một xâm phạm nào đó tác động vào con người gây ra phản ứng căng thẳng. Ngày nay stress là một thuật ngữ được dùng rộng rãi để nói về sự căng thẳng cũng như những hậu quả và tác động của nó đến sức khỏe con người"^[1]

Một định nghĩa khác (khá vui vui, chung chung): "Stress là hiện tượng các chức năng của cơ thể tạm ngưng để ưu tiên cho một chức năng nào đó trong một giai đoạn nào đó" (viết với phong cách viết về "đẹp da" và được in đậm ^_^)^[2]

ThS Vũ Quốc dẫn lời Bác sĩ Eric Albert (nhà tâm lý học, người sáng lập Viện nghiên cứu STRESS) định nghĩa: "STRESS là nỗ lực của cơ thể để thích nghi với những đổi thay. Stress là một thuật ngữ chỉ sự quá tải về mặt thể chất và tinh thần. Theo tiếng Anh, stress có nghĩa là sức căng, sức ép, sự cố gắng quá mức..."^[3]

Như vậy thì có thể nói rằng STRESS từng ngày, từng giờ diễn ra ở gia đình và xã hội, nó tác động đến từng con người. Hiếm có ai có thể không bị ảnh hưởng bởi nó, hoặc là nếu có thì là những người tu hành của đạo Phật đã đắc đạo mà thôi.

Không chỉ ảnh hưởng đến đời sống tâm lý, ảnh hưởng đến bản tính con người mà nó còn tác động trực tiếp đến sự hoạt động của các cơ quan sinh học trong con người: như Hypothalamus (đồi thuỵ, một phần của hệ thần kinh trung ương) Tuyến Yên (Hypophysis), Các tuyến nội tiết…Do đó có thể nói STRESS gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ của con người chứ không đơn thuần tác động đến tâm sinh lý.

CHỐNG LẠI STRESS

Cách đây khoảng trên 15 năm (và có thể còn nhiều hơn thế) tôi cũng có đọc một cuốn: “STRESS trong thời đại văn minh” với một ý chính rằng: "Sự phát triển công nghiệp cũng như xã hội cùng môi trường ô nhiễm và những yếu tố nội tại trong cơ thể con người đã trở thành tác nhân gây STRESS". Đó là những cuốn sách được dịch từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt trong thời điểm mà Việt Nam vẫn chưa có nhiều các tác nhân gây STRESS như ngày nay. Đúng là sự so sánh giữa hai thời điểm là khác nhau thật, tôi cảm thấy những gì đã viết trong cuốn sách đó đã nói đúng đối với các nước đang phát triển đang đi trước chúng ta - và chúng ta thì đang đi đến những thời điểm đã qua của họ. Cũng có thể thốt lên rằng "Ồ, những thành quả hoặc sự nghiên cứu của họ đã đi trước ta, vậy sao ta lại không được đọc các cuốn sách như vậy ở thời điểm hiện nay?" và điều này thì phải mở ngoặc rằng: (Thói quen của độc giả đã làm ảnh hưởng đến các nhà xuất bản, khi mà không còn chế độ sách in theo chỉ tiêu thì cần chạy theo những gì người ta thích đọc để in các cuốn sách đó.)

Cuộc sống bình lặng, môi trường trong lành, nguồn thức ăn chân chất ... thời trước kia đã thay bằng những tiếng ồn ào của máy móc, xe cộ trên đường phố, môi trường ô nhiễm bởi khí thải động cơ và từ các nhà máy công nghiệp, thức ăn sử dụng nhiều chất kích thích tăng trưởng, tăng trọng, con người đối với con người trong nền kinh tế thị trường làm nảy sinh nhiều mâu thẫn phức tạp. Đó là những yếu tố dễ nhận thấy nhất do sự tác động từ bên ngoài dễ gây ra STRESS cho con người khi so sánh giữa hai thời điểm cách nhau chỉ khoảng 15 năm.

Thôi thì khách quan nó đã thế thì còn làm thế nào (?!), chỉ còn có cách làm sao để hạn chế ảnh hưởng của STRESS đến mình mà thôi.

Để khắc phục được hậu quả của do STRESS gây ra với con người, một số tài liệu đã khuyên chúng ta chú ý thực hiện những điều sau:

• Loại bỏ các tác nhân gây STRESS. Điều này rất khó thực hiện vì xã hội hiện đại có chiều hướng gia tăng tác nhân đó.
• Sử dụng tổng hợp các giải pháp sinh học, kỹ thuật, y, dược.. để hạn chế tác hại của STRESS, hạn chế các biến động tâm lý một cách quá mức, giữ cho cơ thể ổn định về mặt tâm lý cũng như sức đề kháng.
• Luyện tập thể dục thường xuyên – đây là giải pháp quan trọng và hữu hiệu nhất, dễ thực hiện cho số đông mọi người: vậy thấy việc sáng sớm hay chiều tối, thanh niên hay các cụ già ra đường, công viên với không khí còn trong lành là điều dễ hiểu, đó là một cách hạn chế STRESS vô cùng hữu hiệu.
• Luyện cho chính mình luôn vui tươi, yêu đời, không cáu gắt, sống hoà nhã với mọi người. Đây là điều dễ mà khó với mỗi con người.

Có một số một số thuốc tân dược hoặc như các loại thức ăn, nước uống nào đó được quảng cáo là có thể chống lại STRESS, nhưng tôi nghĩ rằng hiệu quả của nó không cao để mọi người có thể tin tưởng và giao phó hoàn toàn vào nó. Tôi nghĩ rằng các loại thuốc men, thức uống bổ dưỡng chỉ giúp điều trị hoặc tốt cho các bộ phận trên cơ thể con người. Chúng không thể can thiệp được vào sự nhận thức hoặc các tác động vào con người đến sự suy nghĩ của họ.

Như vậy thì thấy rằng, người có sự hiểu biết về STRESS, có sức khoẻ và tâm lý vững vàng sẽ vượt qua được những tác động của STRESS và vui tươi trong cuộc sống. Ngược lại, ở những người có cơ thể ốm yếu, suy sụp, không vượt qua và thích ứng nổi thì dễ phát sinh bệnh tật và có thể bị ảnh hưởng lớn bởi STRESS, dẫn đến tử vong nếu đột ngột có các cú sốc quá lớn chợt đến.

Có điều gì làm cho bạn cau có, khó chịu? Hãy cho điều đó là bình thường đi, như vậy sẽ giảm được STRESS đấy!

Chú thích

1^. Rèn luyện nhân cách chống lại stress, Sức khoẻ 360 (Theo ThS. Lê Hưng - Sức Khoẻ & Đời Sống)

2^. Ảnh hưởng của stress và tác dụng các chất chống oxy hóa với da, MT đăng trên VnExpress.

3^. Stress và chống stress, Sức khoẻ 360 (Theo ThS. Vũ Quốc - Sức khoẻ & Đời Sống).

Tham khảo

STRESS trong thời đại văn minh - Một cuốn sách mà tôi đã đọc cách đây (2008) khoảng trên 15 năm. Quả thực là tôi không nhớ tên tác giả, nhà xuất bản...nhưng nhớ rằng nó được in trên giấy xám đen, chữ bìa in hoa và nhấp nhô ^_^

STRESS trong đời sống con người (PGS Phạm Khắc Hiếu), Cũng như trên, tôi chưa rõ ràng về nguồn tham khảo này trong thời gian trước đây. Chắc chắn rằng tôi sử dụng nguồn này cho sự ảnh hưởng của STRESS vào các cơ thể con người với các tên khoa học mà tôi không thể biết được.

Xem thêm:

Làm thể nào để đối phó với STRESS?, Được dịch sang Tiếng Việt bởi Nguyễn Thanh Hương, sinh viên trường Lafayette College, Pennsylvania, Hoa Kỳ. Phần này cụ thể hoá thêm các phương pháp đối phó với STRESS. Hãy xem từ trang đầu tiên.

Cơ thể khoẻ mạnh chống lại chứng stress tốt hơn, Vietnam Net theo TGPN. Nếu bạn là phụ nữ thì đọc bài này, bởi nó viết theo phong cách cho phụ nữ.

Trương Mạnh An (2002-2008)